روشنفکری

قانعی‌راد فرهنگ‌های روشنفکری را به فرهنگ گفت‌وگویی تبدیل کرد

چرا افکار عمومی به «نخبگان اجتماعی- فرهنگی» بی‌اعتنا شده است؟

دغدغه این روزهای برخی از صاحب‌نظران، کمرنگ شدن نقش مرجعیت‌های فکری- اجتماعی در جامعه است و بر این باورند که مردم در واکنش به مسائل جامعه حتی پیشگام‌تر از آنان حرکت می‌کنند. اگر این ادعا را بپذیریم، این پرسش مطرح می‌شود که این امر باید مثبت ارزیابی شود یا منفی؟ و چه پیامدها یا مزیت‌هایی برای جامعه دارد؟

سهم جامعه دانشگاهی در وضعیت بحرانی امروز جامعه ایران

در طول سال‌های انقلاب، جامعه دانشگاهی حلقه اتصالش را با مردم به کلی قطع کرده و بلوکی خاص شده که برای خودشان حرف می‌زنند و حکم صادر می کنند و هر از گاهی دولت را هم به باد انتقاد می‌‏گیرند که برچسب پرستیژ روشنفکریشان همچنان حفظ شود!

ناتوانی دانشگاه‌های کشور در تولید اندیشه و نظر/ آموزش فلسفه باید جدی‌تر گرفته شود

عضو هیئت علمی دانشگاه‌ علامه طباطبائی با بیان اینکه نظریه‌پردازی در دنیا کاهش یافته است گفت: امروزه نه فقط در ایران بلکه در دنیا نظر ضعیف است و آنچه اتفاق می‌افتد بیشتر عمل و توجه به بهره‌برداری است؛ به ویژه در حوزه و سیطره تکنولوژی شاهد این مدعا هستیم.

غرب‌شناس باشیم نه غرب‌زده/ من با كاربرد كلماتی مثل «پست مدرن»، «سوژه»، «ابژه» و «پروبلماتیك» مخالف هستم

کریم مجتهدی، فیلسوف ایرانی و استاد فلسفه، از زندگی علمی خود و نظراتش درباره موضوعاتی چون غرب‌زدگی و وضعیت فلسفه در ایران سخن گفته است. وی معتقد است باید با غرب‌زدگی مبارزه کرد و البته غرب را شناخت. «اصلاً این برای من ایرانی كه مدام از پدر و مادر و معلم و دور و اطراف با تعبیر علم و اهمیت آن مواجه می‌شدم، اهمیت دارد. علم به هر معنایی كه فكر كنید، با تفكر فهمیده می‌شود و این كاری است كه كانت در قرن هجدهم صورت داده است.»

مرتضی بارها گفته بود امام خمینی(ره) در من تصرف کرد

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: در جریان انقلاب در خیلی‌ها تصرف رخ داد. تصرفی که ناشی از ظهور انقلاب اسلامی بود. سید مرتضی دائماً تعبیر خورشید را برای این وجه انقلاب استفاده می‌کرد. منتها مرتضی، جان آماده‌تری داشت و برای همین در او تصرف بیشتری شد. خود او بارها این را می‌گفت که امام خمینی (ره) در من تصرف کرد.

حکایت طردشدگان

استاد علوم و انديشه سياسی دانشگاه شهید بهشتی که بر محور پست‌مدرنیسم به کلیت جریان روشنفکری می‌اندیشد، معتقد است روشنفکر باید پوپولیست باشد؛ نه آنکه صفت پوپولیست را برای او منفی بداند، بلکه معتقد است با حذف آن، چیزی از روشنفکر باقی نمی‌ماند.

حفره اصلی حكومت پهلوی‌ها، ناديده گرفتن جامعه سياسی بود/ انقلابي مدرن در افقي غير نيهيليستی

استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی: حيات سياسي در جامعه‌اي وجود دارد كه ضمن بهره‌مندي از همبستگي‌هاي بنيادي، مملو از كثرت‌هاي فرهنگي و اجتماعي است. گروه‌هاي گوناگون در بستر تنازعات و رقابت‌ها و همبستگي‌هاي متعدد، مستمرا به زايش افق‌هاي تازه در حيات جمعي كمك مي‌كنند. حيات سياسي با حيات دموكراتيك نسبت وثيقي دارد و في‌الواقع ناظر به جوانب پاييني و پايدار سياست است.

محمدجواد غلامرضاکاشی

روشنفکر مسئول است که بر تب درونی یک تحقیر شده، نام ‌نهد، آن را بر سر در عرصه عمومی بکوبد، دیگران را محاکمه‌ کند، وجدان‌ها را بر‌انگیزد، و دردهای فردی شده را به مسئله جمعی بدل کند. نفس دیده شدن سبب می‌شود بر فشار فقر و بیکاری، آوار خرد کننده تحقیر نیز افزوده نشود.

شاهد تئوریزه کردن نابرابری در ساحت اندیشه اجتماعی هستیم/ قربانی شدن فهم واقعی علل نابرابری اجتماعی در پوپولیسم

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: متأسفانه ما چه در جامعه دانشگاهی و چه در نوشته‌هایمان و چه در برخی از بخش‌های جامعه روشنفکری‌مان و چه در سیاست‌گذاری‌هایمان به‌نوعی دچار پوپولیسم شده‌ایم.

نظام سرمایه‌داری جامعه را فرا گرفته است/ سیاست کشور از آرمان تهی است

منطق شکل دهنده نظام سرمایه‌داری همه جامعه را فرا گرفته و ما در سیطره رقابت بی‌پایان مصرف، رها شده‌ایم.

روشنفکران دینی پس از انقلاب در تله سوبژکتیویسم گیر کردند/ شریعتی ساحت قدسی را درک کرد

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی گفت: تا زمانی که نتوانیم راه برون رفت از سوبژکتیویسم یا ذهنیت‌گرایی جدید را پیدا کنیم، جایگاه فرهنگ و دین در جامعه پایدار نمی‌شود. اراده الهی و آگاهی قدسی حاصل ذهنیت‌گرایی جدید است.

الگوی شریعتی درمان فردگرایی و مادی‌گرایی جامعه است/ پذیرش واقعیت یا تلاش برای آرمان؟

مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در نشست «شریعتی و روشنفکری دینی» گفت: مسائل اجتماعی جامعه ما با الگوی شریعتی حل می‌شود. جامعه همواره در حال رفتن به سوی نوعی مادیت و فردیت است و برای اینکه این مسئله بنیادهای جامعه ما را تهدید نکند، باید الگوی شریعتی را عملی کنیم.

برخورد شریعتی با دنیای غرب منفعلانه نیست/ چه بسا آینده‌ ترسیمی ما گذشته غرب باشد

عضو هئیت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد شمال گفت: این «گشودگی هستی» است که دین و مذهب فردای تاریخ بشر خواهد بود و یک چنین گشودگی به هستی، یعنی نگاه به همه سنن تاریخی که هر یک حکایت‌گر فهمی از هستی هستند، در اندیشه شریعتی دیده می‌شود.

شریعتی بین خدا و انسان آشتی برقرار کرد

استادیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی گفت: شریعتی به نظر من نه تنها می‌تواند از آشتی بین خود و خدا حرف بزند بلکه از هم‌عنانی این دو نیز سخن می‌گوید، یعنی وجود خداوند او را به سمت خلق انسان ‌می‌برد و وجود انسان، انسان را متوجه وجود خدا می‌کند و این در آغوش هم‌رفتن، می‌تواند آرزوی بزرگ بشریت و فلاسفه را تحقق ببخشد.

رمانتيك‌های شتاب‌زده

آل‌احمد «در مقاله‌هاي خود تند و توفاني است»، به لحاظ محتوايي عمدتا در سه زمينه مقاله نوشته است: اول در زمينه ادبيات و هنرها، دوم در زمينه مسائل اجتماعي و سوم سفرنامه‌ها. آل‌احمد چنان كه اشاره شد، ترجمه‌هايي ادبي نيز دارد، عمدتا با ديگران: «بيگانه» نوشته آلبر كامو با علي اصغر خبره زاده، «مائده‌هاي زميني» نوشته آندره ژيد با پرويز داريوش، «چهل طوطي» با سيمين دانشور، «تشنگي و گشنگي» نوشته اوژن يونسكو با منوچهر هزارخاني و «عبور از خط» نوشته ارنست يونگر با محمود هومن كه به دليل اهميتش در موضوع اين يادداشت در بخشي جداگانه مفصل به آن مي‌پردازيم.

طرح تازه‌ای نداشته باشیم بلعیده می‌شویم

شهریار زرشناس، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ششمین نشست از سلسله نشست‌های «سیر تطور روشنفکری در ایران» که اخیراً برگزار شده است، از الزامات مواجهه با ساختار سیستماتیک تکنیک و بوروکراسی مدرن سخن گفته است. او به ما نشان می‌دهد که برای مواجهه با این ساختار باید نگاه سیستمی داشت و طرحی جدید را در مقابل این سیستم درانداخت وگرنه سیستم خودش را بر ما تحمیل خواهد کرد. در این گزارش به روایت نظرگاه او دراین‌باره می‌پردازیم.

تکنیک را کنار بگذاریم زندگی مختل می‌شود

جلسه پنجم از سلسله نشست‌های «سیر تطور روشنفکری در ایران»، هفته گذشته با حضور استاد شهریار زرشناس در پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی و به همت باشگاه هنر پژوهان جوان برگزار شد. زرشناس در این نشست به تبیین وجه تئوریک پدیده انقلاب صنعتی در عصر جدید پرداخت و گفت: با ظهور اومانیسم و انسان‌محوری به‌عنوان اندیشه اصلی جهان مدرن، انسان در مقام یک سوژه نفسانی قرار می‌گیرد.

روشنفکران ایرانی و یک بغض تاریخی

دکتر محمدسالار کسرایی، جامعه‌شناس سیاسی و مولف آثاری مانند «طبقه، سیاست و ایدئولوژی»، «جهانی‌شدن یا استعمار مجدد»، «سیاست‌های فرهنگی در هلند» و «انقلاب: مفاهیم بنیادی»، در این گفت‌وگو معتقد است منتقدان، روشنفکران را عامل همه بدبختی‌های جامعه ایرانی بازشناسانده‌اند جامعه ایران بدون روشنفکران، یک جامعه عقب‌مانده و قبیله‌ای بود.

روشنفکری سرمایه‌سالار چگونه شکل گرفت؟

سلسله جلسات «سیر تطور روشنفکری در ایران» روزهای یکشنبه با ارائه استاد شهریار زرشناس و به همت باشگاه هنرپژوهان جوان در سرای شهید آوینی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه حوزه هنری برگزار می‌شود. زرشناس در نشست این هفته، بستر شکل‌گیری اندیشه روشنگری در غرب مدرن را بررسی می‌کند. گزارش پیش رو مشروح جلسه دوم این سلسله نشست‌هاست.

بحران پزشكي در ايران و نفس نوليبرال

نشست نقد اجتماعي «مرگ چهره‌ها و امر پزشكي» از سوي گروه جامعه‌شناسي پزشكي و سلامت انجمن جامعه‌شناسي ايران، روز گذشته در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران برگزار شد.

آیا روشنفکران ما کاریکاتوری از روشنفکران غربی هستند؟

محمدجواد غلامرضا کاشی، استاد شناخته شده‌ای است. نویسنده کتاب «نظم و روند گفتار دموکراسی در ایران» از پژوهشگران حوزه علوم سیاسی و جامعه شناسی است که در دانشگاه علامه طباطبائی تدریس می‌کند. این مترجم که کتاب «جادوی گفتار، ذهنیت فرهنگی و نظام معانی در انتخابات دوم خرداد» را در کارنامه دارد امروز در گفت‌وگو با عطنا از جدال‌های روشنفکری، جدال سنتی سنت و مدرنیته و تضارب آرای روشنفکران ایرانی بر سر واژه روشنفکر می‌گوید.

لمپنيسم فرهنگي در نشر علوم انساني

ناصرفکوهی گفت: ناشران ابدا تمايلي به انتشار مسائل واقعي جامعه ندارند. به همين دليل نيز بدنه و كالبد دانشگاهي هر روز ضعيف‌تر مي‌شوند و متخصصان اجتماعي ما با همه ادعاهاي‌شان حتي قادر نيستند چند صفحه درباره مسائل اجتماعي در يك روزنامه مطلب بنويسند يا در يك سخنراني عمومي موضوع را تحليل كنند.

کار روشنفکر نقد مناسبات قدرت است

سید جواد میری گفت: نقش روشنفکر تایید نظام قدرت نیست، بلکه نقد آن است؛ یعنی نظام قدرت را در همه ابعاد و ساحت آن نقد می‌کند. برخی از متفکران تیپ‌های مختلف روشنفکری را از دو وجه مشخص نقد می‌کنند؛ یکی «غیبت ملیت» و دیگری عدم حضور «مفهوم اقتصاد» در گفتمان روشنفکری دینی.