«اسلام رسانه‌ای شده» عامل ویرانگر گفت‌وگو در جهان شبکه‌ای امروز/ باید مثل رهبر انقلاب عمل کرد

هادی خانیکی «اسلام رسانه‌ای شده» را عامل ویرانگر فرهنگ و اندیشه گفت‌وگو در جهان شبکه‌ای امروز دانست و بیان کرد: از جمله آثار سوء همین پدیده‌ای است که با برجسته‌سازی «خشونت و هویت»، می‌کوشد چهره رحمانی اسلام را به حاشیه براند.

به گزارش عطنا، نشست تخصصی «رسانه‌ها، چالش‌ها و مسائل جدید در گفت‌وگوی فرهنگی ایران و جهان عرب»، با حضور جمعی از اندیشمندان علم ارتباطات ایران و کشورهای عرب، یکشنبه سوم بهمن‌ماه در سالن شورای دانشکده ارتباطات دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی برگزار شد.

در پنل دوم این نشست با عنوان «گفت‌و‌گوهای ایرانی و عربی، اندیشه‌ها، زمینه‌ها و الگوها» که به مدیریت هادی خانیکی، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات صورت گرفت، خانیکی در سخنانی گفت: در این نشست بناست به طرح «اندیشه‌ها، زمینه‌ها و الگوهای مؤثر» در فراهم آوردن«امکان» گفت‌وگوهای ایرانی و عربی با موضوعیت و محوریت رسانه‌ها پرداخته شود.

وی افزود: در افتتاحیه این نشست در زمینه‌های تهدیدآمیز برای شکل‌گیری گفت‌وگو صحبت شد و حال باید به این بپردازیم که چه امکان‌ها و فرصت‌هایی به لحاظ تاریخی و فرهنگی در جهان عربی و ایرانی شکل گرفته است.

مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه رسانه‌ها از آن رو که نسبتی معنادار با «حوزه عمومی» و «افکار عمومی» دارند، بیان کرد: رسانه‌ها می‌توانند مکان و امکان تحقق گفت‌وگو به ‌شمار آیند، چنانکه در شرایطی نیز با برساختن گونه‌های خشن هویتی از جمله هویت‌های غیریت‌ساز مذهبی، قومی و ملی، راه را برای گفت‌وگو و ارتباطات میان‌فرهنگی تنگ می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه «هویت‌های مرگبار» به تعبیر «امین معلوف»، تهدید بزرگ هم‌اندیشی، هم‌زیستی و همکاری در جهان اسلام است، افزود «هویت‌های مرگبار» که محصولی جهل، جمود و ناتوانی در گفت‌وگو است، مدام خلق خشونت می‌کنند و بذر کینه می‌کارند و بزرگترین جفا را در حقّ اسلام و انسان در هر جا که باشند روا می‌دارند.

رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با اشاره به ابعاد اسلام رسانه‌ای شده که عامل ویرانگر فرهنگ و اندیشه گفت‌وگو در جهان شبکه‌ای امروز است، اظهار کرد: در این زمینه و زمانه، برای رسانه‌ها در مقیاس خرد یا کلان آن راه گشودن فضاهایی دیگر و عرضه تصاویری واقعی‌تر بسته نیست. یعنی تحت پذیرش جبر تلکنولوژی گمان نکنیم فضای رسانه‌ای شده ما را به سمت عدم گفت‌وگو می‌‌کشاند بلکه فرصت‌ها و امکان‌هایی است که می‌توان در این فضا از آن برای گفت‌وگو استفاده کرد.

وی گفت: راه پیش رو، راهی دشوار، اما رو به آینده‌ای گفت‌وگویی‌تر است. مبانی اندیشه‌ای، زمینه‌های مساعد و سرمشق‌های موفقی برای ترغیب به گفت‌وگو در جهان ایرانی و جهان عربی بوده‌اند که نه تنها در دوردست‌های تاریخ بلکه در همین نزدیکی حیات ملت‌ها، افق‌های گفت‌وگویی در همه عرصه‌ها گشوده‌اند.

خانیکی اذعان کرد: گفت‌وگو اقدامی آگاهانه در جهت تعارف و تعامل و سرمشق و الگویی جایگزین با ظرفیت نظرورزی‌های استوار و راه حل‌های عملی است. گفت‌وگوی موفق نیازمند استخراج مبادی و مبانی معرفتی پشتیبان از سویی و مواجهه واقعی با دردها و دغدغه‌های مشترک از سوی دیگر است.

وی افزود: اگر نظام اندیشگی، ارزشی و هنجاری به سوی گفت‌وگو برود و رویه پیدای زندگی جمعی و زیسته‌ها و شیوه‌های کنش انسان نیز «گفت‌وگویی» شود، می‌توان از رواج و رونق «گفت‌وگو» به عنوان گم شده عصر ما و اجتماعات ما سخن گفت.

خانیکی با بیان اینکه کم نیستند کسانی که هم در جهان ایرانی و هم جهان عربی در این راه گام‌های مؤثری برداشته‌اند، خاطرنشان کرد: از آنان که مثل «سید جمال‌الدین اسدآبادی» و «محمّد عبده» هر دو کنار هم به طرح اندیشه وحدت در جهان اسلام پراختند، در دوران متأخیر مثل مرحوم «بروجردی» و «شلتوت» به مقوله «تقریب» صورتی عملی بخشیدند.

وی افزود: همچنین مثل امام موسی صدر هم که در جامعه‌ای چندفرهنگی، گفت‌وگو را در همه زمینه‌ها به امری ممکن تبدیل کردند. روحانی جوانی که از ایران به لبنان رفت و تاثیر لازم را نیز گذاشت و قرار بود حورا صدر دختر وی هم در جمع ما باشند که متاسفانه سفری ناگهانی به قم برای او پیش آمد و از حضور محروم خانم صدر محروم هستیم ولی آقای مهتدی از امام موسی صدر به عنوان یک الگو و نمونه موفق صحبت می‌کنند.

مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: در ایران علی شریعتی سعی کرد میان مکتب، وحدت و عدالت به رغم اینکه نگاهی شیعی داشت با جهان اهل تسنن پل به وجود بیاورد.

وی با بیان اینکه امام خمینی (ره) «کلمه توحید» و «توحید کلمه» را مبنای دعوت در جهان اسلام قرار داد و انقلاب اسلامی انقلابی است که در جهان اسلام رخ داد و نه تنها ایران بلکه می‌تواند جهان اسلام را هم در بر بگیرد، گفت: رهبر انقلاب نیز بر آتش تفرقه‌های مذهبی آب افشاندند و می پاشند و هر جا مسئله‌ای بین شعیه و سنی بوده آن را تحت کنترل درآورند.

خانیکی خاطرنشان کرد: می‌توان مثل سیدمحمد خاتمی با طرح و پیشبرد گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها، فصل جدیدی در مناسبات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جوامع و جهان‌ها گشود.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: اینها اندیشه‌ها و شخصیت‌هایی هستند که باب گفتگو را با سوگیری به سمت وحدت و تقریب باز کردند. قطعاً می‌شود از نمونه نهادی و مدنی و نمونه‌هایی که در حوزه فرهنگ و رسانه فعالیت داشته‌اند و دیوارهای بلند بی‌اعتمادی را کمتر کردند، بیشتر نام برد.

خانیکی در پایان گفت: از دوستان ایرانی و غیرایرانی می‌خواهم به این سوال پاسخ داده که آنها چه نمونه‌های سراغ دارند و قایل به چه مبانی و اندیشه‌های در حوزه عربی و ایرانی هستند تا باب گفت‌وگو را در رسانه باز کنند؟ چه سرمشق‌ها و الگوهای علمی و نظری را متفکران و مصلحان بیان می‌کنند تا راه موفقیت را در جوامع و رسانه‌ها باز کنند. تأکید بر کدام مولفه اجتماعی و سیاسی راه گفتگو را در جامعه مسلمان تسهیل می‌کند؟

گفتنی است کمیسیون «رسانه‌ها، چالش‌ها و مسائل جدید در گفت‌وگوی فرهنگی ایران و جهان عرب» در راستای سلسله کمیسیون‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران با همکاری دانشگاه‌های شهید بهشتی، فردوسی مشهد، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشگاه الزهرا (س) و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین از دوم و پنجم بهمن‌ماه امسال در ایران برگزار می‌شود.