معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا؛
دانشگاه علامه طباطبائی؛ سرآمد تمام دانشگاههای کشور در کرسیهای نقد و نظریهپردازی / دانشگاه علامه دارای کمترین مورد غیراخلاقی در
متن زیر گفتوگو با دکتر حبیب هنری، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی است که به توضیح فعالیتهای معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی میپردازد و از افتخارات این دانشگاه در حوزه پژوهشی میگوید.
به گزارش عطنا، از بدو تاسیس دانشگاهها، امر پژوهش از مهمترین مسائلی بوده است که دانشگاه و دانشگاهیان را به خود فراخونده است و باعث شده است که آنها تمام تلاش خود را برای مطرح شدن در این حوزه بکنند. معاونتهای پژوهشی را نباید نادیده گرفت، این حوزه قلب تپبندهای است در پیکر دانشگاه،که خون تازهای را به رگهای آن تزریق می کند و روح فعالیت را در دانشگاه می دمد. این روزها نام دانشگاه علامه در سپهر پژوهشی کشور میدرخشد و برگ سبزی شده است بر تارک دانشگاه. این اتفاقات امیدبخش بهانهای شده تا با حبیب هنری، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی به گفتوگو بپردازیم و از فعالیتهای این معاونت با خبر شویم.
با توجه به وضعیت فعلی معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی، این معاونت چه فعالیتهایی برعهده دارد و طبق آمار و ارقام وزارت علوم و سایر زمینهها چه وضعیتی را سپری میکند؟
معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی چهار مدیریت را در زیر مجموعه خود دارد که مدیریت امور پژوهشی، مدیریت کتابخانه و اسناد علمی، مدیریت چاپ و انتشارات و مدیریت روابط بینالملل است. هر کدام از این عزیزان با توجه به شرح وظیفهای که برایشان ترسیم شده دارای فعالیتهایی هستند. معاونت پژوهشی، هر ساله رویکردهای کلی نسبت به مسائل پژوهشی دانشگاه را با توجه به صحبت و منویاتی که رئیس محترم دانشگاه، دکتر سلیمی دارند، دنبال میکند.
این فعالیتها با توجه به اسناد بالادستی مانند آییننامهها و اسنادی است که به صورت پژوهشی از سوی وزارت علوم تعریف میشود و به دانشگاهها ابلاغ میشود و سپس برای اینکه بتواند به سرانجام عملیاتی شدن خود نزدیک شود، به این شکل برنامهریزی سالانه و میان مدت خودش را طراحی میکند.
معاونت پژوهشی دانشگاه که ویترین پژوهشی تولیدات علمی اعضای هیئت علمی و دانشجویان عزیز دانشگاههاست، سعی میکند، این ویترین را به مخاطبان، اعضای هیئت علمی، دانشجویان و رئیس محترم دانشگاه نشان بدهد، و به آنها بگوید که چه کارهای پژوهشی در دانشگاه انجام شده و چه کارهایی را بایستی دنبال کنیم و ادامه دهیم. لذا با توجه به رویکردهای کلی که در رأس پژوهش وجود دارد ما تک تک موضوعاتی را که در این حوزه تعریف میکنیم، به عهده مدیران و کارشناسان قرار میدهیم و کارشناسان این مسائل را دنبال خواهند کرد تا بتوانند آنها به سرانجام برسانند.
لطفا هر کدام از چهار مدیریتی که زیر مجموعه شما است را با شرح وظایف به طور مختصر توضیح دهید؟
اولین مدیریت ما، مدیریت امور پژوهشی است که جناب دکتر نیسی مدیریت این حوزه را به عهده دارند. این حوزه یک مدیریت بسیار پرمشغله و با شرح وظیفه بسیار زیاد هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی است که بحث قطبهای علمی و همچنین ارتقای توانمندسازی مهارتهای پژوهشی اعضای هیئت علمی و دانشجویان را در این حوزه دنبال میکند. کمیتهای به نام کمیته اخلاق پژوهشی داریم که در این حوزه پیگیری میشود. امور مربوط به مقالهها اعم از مقالههای داخلی و خارجی و اعتبارسنجی نشریات و قرار دادن آنها در سامانه، به عهده این مدیریت است. علاوه بر این پیگیری و ساماندهی سامانه پژوهشی دانشگاه نیز بر عهده این گروه و مدیریت است.
مدیریت چاپوانتشارات که نشریات علمی-پژوهشی، علمی-ترویجی و نشریات بینالمللی را شامل میشود، زیر نظر این معاونت قرار دارد. دارای چاپخانهای هستیم که از حیث دانشگاهی، چاپخانهای مستقل و مجهز محسوب میشود و زیر نظر مدیریت چاپونشر است. چاپونشر آثار اعضای هیئت علمی از جمله ترجمه و تألیف در اختیار این مدیریت قرار گرفته است. حضور در نمایشگاههای ملی و بین المللی داخل و خارج از کشور در خصوص کتاب و نشر نیز برعهده این مدیریت است.
در حوزه روابط بینالملل، اموری که مربوط به اعزام اعضای هیئت علمی جهت شرکت در همایشها، ایراد سخنرانی، ارائه پوستر علمی یا شرکت در کارگاههای آموزشی و همایشهای بین المللی و به عنوان هیئت رئیسه و دبیر همایش و یا از این گونه سمتها را دارند، بر عهده این حوزه است.
علاوه بر این، فرصت مطالعاتی که یکی از زمینههای پژوهشی است، برای اعضای هیئت علمی و همچنین برای دانشجویان دکتری نیز بخشی از وظایف روابط بینالمللی است. در همایشهای بینالمللی که مستلزم حضور اساتید خارجی در دانشگاه علامه طباطبائی، چه برای همایش و چه برای برگزاری کارگاههای آموزشی است نیز از مواردی هستند که این حوزه فعالیتاش را انجام میدهد تا بتوانند حضور این اساتید را با شرایط مناسب در دانشگاه فراهم آورد.
36 هزار کتاب دیجیتالی در اختیار سامانه کتابخانه مرکزی
مدیریت بعدی ما مدیریت کتابخانه و اسناد علمی است. ما در دانشگاه علامه مثل تمام دانشگاههای دیگر دارای کتابخانه مرکزی هستیم که عهدهدار ثبتوضبط کتابهای فاخر و اسناد علمی دانشگاه است. علاوه بر این با توجه به رویکرد جدیدی که در پژوهش وجود دارد، ما بزرگترین و کیفیترین کتابخانه مرکزی را در بین سایر دانشگاهها دارا هستیم.
همچنین چیزی حدود 36 هزار کتاب دیجیتالی در اختیار این سامانه است که اعضای هیئت علمی و دانشجویان عزیز میتوانند با بارکدی که کسب میکنند از این کتابخانه دیجیتالی استفاده بکنند. به زودی با اهتمامی که رئیس دانشگاه برای داشتن یک کتابخانه مرکزی مجهز، مجلل و آبرومند برای دانشگاه دارند، این دانشگاه راهاندازی خواهد شد که به نوبه خود فضای بسیار خوبی را برای ثبتوضبط آثار و استفاده دانشجویان و اساتید و اساتید و دانشجویان خارج از دانشگاه، ایجاد خواهد کرد.
این مجموعه فعالیتهایی را تعریف خواهد کرد که یک مجموعه کامل هم از باب امانتدهی کتب و پایاننامهها و همچنین قرائتخانه برای دانشجویان و اساتید است. علاوه بر این موارد سالنهای کوچکی که میتواند محلی برای نشستوگفتوگوی اساتید و دانشجویان باشد نیز در این مکان احداث خواهد شد. علاوه بر این چهار بخش، بخش امور پژوهشی هستههای پژوهشی نیز از بخشهایی است که امور پژوهشی دنبال میکند.
همانطور که مستحضر هستید ما در زمینه کارهای پژوهشی دارای رتبهبندی هستیم؛ با توجه به رتبهبندی دانشگاههای کشور، هم اکنون ما چه رتبه ای را داریم؟ علاوه بر این در مرکز همکاریهای بینالمللی، همایش مدیران گروههای فارسی زبان در دانشگاه علامه برگزار شد،حال با توجه به این اتفاق، طبق هنجار وزارت علوم یا مراکز دانشگاهی، ما دارای رتبهای در این زمینه هستیم یا نه؟
به لحاظ پژوهشی خوشبختانه در این چند ساله با عنایتی که رئیس دانشگاه در این حوزه داشتند، شتاب بسیار خوبی را داشتیم. تولیدات علمی اعضای هیئت علمی و دانشجویان باعث شده است که ما با توجه به شاخصهایی که موسسه ILC اعلام کردند، رتبه دوم تولیدات علمی علوم انسانی را داشته باشیم. این موارد شرایط خیلی خوبی را برای ما ترسیم کرده است که در کل از حیث تولیدات علمی جدا از اینکه متعلق به علوم انسانی باشد یا حوزههای دیگر، رتبه هفتم را در بین دانشگاهها داریم.
در کنار این موارد، هر ساله نیز اعضای هیئت علمی جوایزی را کسب میکنند، که از افتخارات دانشگاه است؛ امسال نیز ما در جشنواره فارابی، نظریهپرداز برتر، کتاب برتر و شایسته تقدیر را داشتیم. همچنین دکتر ترتیبیان در علوم ورزشی مقالهای را داشتند، که میلیونها استناد به این مقاله داده شده است که به همین دلیل مستنداتی را به صورت بینالمللی برای دانشگاه ارسال کردند.
در خصوص شرایط بینالمللی ما همایشها و کنفرانسهایی را داشتیم که به زعم خیلی از همکارانمان در دانشگاههای دیگر، شاید نشدنی بود ولی خوشبختانه دانشگاه علامه طباطبائی میزبان بسیاری از این همایشها و نشستها بود. دانشگاه ما میزبان نشست آموزش زبان فارسی بود که افرادی از چندین کشور در آن حضور داشتند و بیش از یک ماه نیز در دانشگاه علامه ماندند. با توجه به تحریم و شرایطی که وجود دارد و به واسطه آن افراد خارجی به سختی می توانستند در این همایش ها شرکت کنند، برایشان تمهیداتی در نظر گرفته شد تا در این همیش ها حضور پیدا کنند. ولی به هر حال دانشگاه علامه میزبانی بسیار مناسبی را برای همایشهای بینالمللی با حداکثر حضور خارجیان به عمل رساند.
ما در بحث هستههای پژوهشی جزء نادرترین دانشگاههایی هستیم که توانستهایم با تمهیداتی که حوزه پژوهش دانشگاه برای اعضای هیئت علمی و دانشجویان فراهم آورد تعداد بالای 35 هسته پژوهشی را به ثبت برسانیم.
در حوزه بینالملل، اگر بخواهیم 10 درصد را برای شرکت اعضای هیئت علمی در نشستها و همایشهای معتبر بین المللی در نظر بگیریم، ما در این سالها بیش از 10 درصد اعزام اعضای هیئت علمی را به همایشهای بین المللی داشتیم که قطعا دستاوردهای آنها در اختیار هم دانشگاه و هم دانشجویان و هم اعضای هیئت علمی قرار گرفته است.
ما در بحث هستههای پژوهشی جزء نادرترین دانشگاههایی هستیم که توانستهایم با تمهیداتی که حوزه پژوهش دانشگاه برای اعضای هیئت علمی و دانشجویان فراهم آورد تعداد بالای 35 هسته پژوهشی را به ثبت برسانیم. این هستههای پژوهشی با مدیریت هر کدام از اعضای هیئت علمی، برای سه سال آتی دانشجویان و همکاران خودشان را به کار گرفتند و با هدفچینی در حوزه تخصصی هر کدام از اعضای هیئت علمی فعالیتهایی را انجام دادند. مقاله، طرحهای پژوهشی، به خصوص طرحهای پژوهشی خارج از دانشگاه، برگزاری کارگاههای آموزشی و مواردی از این دست، این فعالیتها را تشکیل میدهند.
در حوزه کرسیهای نقد و نظریهپردازی که مربوط به مدیریت امور پژوهشی هست، بدون اغراق، مراکز علمی دانشگاه علامه طباطبائی، سرآمد تمام دانشگاههای کشور در برگزاری چنین کرسیهای نقد و نظریهپردازی است که با فاصله بسیار زیادی از دانشگاهها توانسته این کرسیها را برگزار کند. ما خروجی این کرسیها را به کتاب و مجلاتی تبدیل کردیم و در اختیار افرادی که قصد دارند در این حوزهها اطلاعاتی کسب بکنند، قرار دادیم.
قطبهای علمیمان نیز از موضوعات مربوط به مدیریت امور پژوهشی است. ما تقریبا شش قطب علمی داشتیم که با توجه به اعلام جدیدی که از سوی وزارت علوم برای ایجاد قطبهای علمی یا شاخههای قطبهای علمی تعریف شده است، در حال حاضر چیزی بالغ بر بالای 30 قطب علمی از سوی دانشکدهها پیشنهاد شده که در حال بررسی و ثبت اطلاعات این قطبها در سامانه قطبهای وزارت علوم هستیم. با بررسیای که از آثار به عمل آمد و بعد از ارسال مدارکی که وزارت علوم در خواست کرده بود، در آینده قطبها نهایی و اعلام خواهد شد.
آن شش قطب چه هستند؟
آن شش قطب تا الان دیگر منتفی است، چون سال آنها تمام شده است. همانطور که قبلا عرض کردم ما بالای 30 متقاضی داریم که در اختیار وزارت علوم قرار دادیم و با توجه اینکه آنها چه امتیازی را باید کسب کنند و اینکه رقبای ما در دانشگاههای دیگر که تمایل به ایجاد این قطبها دارند، چگونه برخورد خواهند کرد، این قطبها نهایی خواهد شد.
بخش دیگر از کارهای خیلی خوب پژوهش دانشگاه، تشویق آثار اساتید و دانشجویان است که هم انگیزه بیشتری را در بین اعضای هیئت علمی و دانشجویان ایجاد کرده و هم به ارتقاء دانشگاه کمک کرده است. در این میان تأکید بیشتر ما روی بحث بینالمللیسازی دانشگاه است که تأکید رئیس محترم دانشگاه هم بر این است.
وزارت علوم نیز نگاه ویژهای را در این خصوص دارد که ما بتوانیم نظام علمیمان را به نظام رتبهبندی جهانی نزدیک و نزدیک تر کنیم و بتوانیم رتبههای بالای علمی را در بین دانشگاههای دنیا داشته باشیم. لذا اعضای هیئت علمی را به ترجمه معکوس آثار خودشان که عموما به صورت کتاب است و همچنین چاپ مقالاتشان به صورت زبانهای دوم انگلیسی، آلمانی و عربی و یا زبانهایی که در مجلات بین المللی و دارای رتبههای ISI هستند، تشویق میکنیم.
یکی دیگر از مسائلی که وجود دارد، بحث توجه به اولویتهای پژوهشی سازمانهاست. امیدوارم بتوانیم شعاری را که در هفته پژوهش به عنوان «کیفیسازی پژوهش و تولیدات علمی دانشگاه علامه طباطبائی» سر دادیم را جامه عمل بپوشانیم، زیرا یک بخش از عملیسازی این شعار، این است که ببینیم سازمانها اولویت پژوهشیشان چه مواردی است. با توجه به این اولویت، ارتباط با صنعت ما این ارتباط را خواهد گرفت که بدین وسیله با عقد قراردادهای پژوهشی سفارشهای پژوهشها را خواهیم داشت.
پس از آن نیز این عناوین پژوهشها در اختیار اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی قرار میگیرد و با اجرای آن هم انتفاع مالی اعضای هیئت علمی و دانشجویان را بدست میآوریم و هم اینکه خروجی آن برای سازمانهای ذینفع قابل استفاده خواهد بود. این بخشی است که ارتباط با صنعت و یا ارتباط با جامعه ما دنبال خواهد کرد.
شاخصی در این زمینه دارید که مثال بزنید؟
در این زمینه عمده ارتباطهای ما در حوزههای اقتصادی است. به همین خاطر پژوهشکده امور اقتصادی ما یکی از پژوهشکدههای بسیار فعال در این زمینه است که اعضای هیئت علمی و دانشجویان نیز در آن بسیار فعال هستند و همین موارد را دنبال میکنند و در کنار آن نیز با وزارت علوم و صنایع ارتباط دارند.
حمایت معاونت پزوهشی اجرای پایاننامهها و رسالهها
ما حمایت از اجرای پایاننامهها و رسالهها را در دستور کار داریم که از گذشته وجود داشته و اکنون نیز این حمایتهای مالی برای دانشجویان در کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد و در کنار آن نیز فرصتهای مطالعاتی داخلی و خارجی داریم. ممکن است برای برخی افراد با توجه به مشغلههای کاری و خانوادگی که دارند، رفتن به خارج از کشور مقدور نباشد و لذا تمهیداتی اندیشیدم که هم پذیرای دانشجویان و اساتیدی باشسم که تمایل دارند فرصت مطالعاتیشان را در دانشگاه علامه طباطبائی و زیر نظر اساتید دانشگاه بگذرانند و هم اساتید و دانشجویان بتوانند در سایر دانشگاهها فرصت مطالعاتیشان را بگذرانند. کانون نیز در ارتباط با فرصت مطالعاتی خارج از کشور هیچگونه محدودیتی وجود ندارد و از درخواست اعضای هیئت علمی و دانشجویان به ویژه دکتری برای اینکه در فرصت مطالعاتی خارج از کشور شرکت کنند، استقبال کرده و آنها را تشویق نیز میکنیم
در حوزه رتبهبندی دانشگاهها، وزارت علوم رتبههای برتر و دانشگاههای برتر را عنوان میکند؛ در این بین معاونت پژوهشی دانشگاه علامه چه نقشی را ایفا میکند و چه عناوین و رتبههایی را معاونت پژوهشی کسب کرده که در آن عنوان برتر دخیل بوده است؟
عمده تأثیری که دانشگاهها در داشتن این رتبهها دارند بخش پژوهشی هست. یک بخش از این ماجرا، سیاستهای پژوهشی است که پژوهش دانشگاه دنبال و اجرا میکند و از اعضای هیئت علمی و دانشجویان میخواهد که در این مسیر کارهای پژوهشیشان را انجام دهند و تولیدات علمیشان را به ثبت برسانند.
این امر کمک میکنند که ما بتوانیم شاخصهایی را به ثبت برسانیم و ثبت همین شاخصها نیز باعث میشود که بتوانیم جایگاههایی که الان مد نظر داریم را کسب کنیم. این شاخصها، شامل تولیدات علمی و مقاله از جمله مقالات داخلی و خارجی و کتابهایی است که اعضای هیئت علمی چه در دانشگاه علامه طباطبائی و چه در سایر دانشگاه و مراکز نشر به چاپ میرسانند که همه اینها میتواند در این رتبهبندی موثر باشد.
داشتن هستههای پژوهشی، طرحهای پژوهشی داخلی، قطبها، تشویق آثار و فرصتهای مطالعاتی، همه جزء قسمتهایی است که در مدیریت پژوهشی انجام میشود و هر کدام از آنها نیز شاخص و معیاری است که ما بتوانیم این نظام رتبهبندی را داشته باشیم.
در رتبهبندی دانشگاه های برتر بخش پژوهشی چند درصد سهیم است، چون آخرین خبر حاکی از این بود که 70 درصد را بخش پژوهشی دانشگاه به خود اختصاص داده است و 20 یا 30 درصد را بخش آموزشی ؟
بقیه این درصد متعلق به بخش مالی و عمرانی است. این یک واقعیت جهانی است است که در رتبهبندیها، عمده شاخصها را پژوهشی به خودش اختصاص میدهد که این عدد 70 درصد به هیچ عنوان گزاف نبوده و بزرگنمایی نشده است و به همین خاطر است که میگوییم بخش پژوهشی، بخش بسیار حساسی هست. خوشبختانه حوزه پژوهشی دانشگاهها مورد توجه رئیس دانشگاه هم هست و در کنار آن نیازمند داشتن بودجه و هزینه است تا بتواند این جایگاهها را حفظ بکند.
تعداد مقاله و تعداد کتب چاپ شده در سال جاری چقدر بوده است؛ آیا آمار دقیقی برای اینها دارید؟
ما دارای کانال پژوهشی هستیم که از سال 92-93 تا 95 را شامل میشود. در این بین نمیتوانیم به صورت واضح بگوییم که تعداد مقاله های چاپ شده در همین امسال کار شده است درحالیکه این مقاله ها از سالهای قبل کار میشود که اکنون نتیجه میدهد.
در مورد برنامههای سال آینده، در هفته پژوهش شعاری را مطرح کردید؛ با توجه به این شعار، برنامههای سال آیندهتان را تشریح کنید؟
اکنون در حال تنظیم یک برنامه عملیاتی برای سال 96 هستیم؛ تقریبا با شش رویکرد اصلی که در این برنامه دیده شده است برنامههای عملیاتی در حوزههای پژوهشی، کتابخانه، بینالمللی و چاپ و انتشار وجود دارد که به زودی این را هم در اختیار شما قرار میدهم تا به استحضار اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه علامه طباطبائی برسانید.
بیایید، مقایسهای بکنیم با دورههای قبل، وضعیت علمی به خصوص در حوزه پژوهشی دانشگاه نسبت به دوره قبلی دانشگاه چقدر رشد داشته است؟
واقعیت این است که رشد ما در این حوزه چند صد درصدی است که شما میتوانید به خوبی عدد و رقمها را ملاحظه بفرمایید. با توجه به اینکه سازوکاری برای ساماندهی و جمعوجور کردن این اطلاعات علمی وجود نداشته است، نمیتوانیم بگوییم که اصلا آن موقع هیئت علمی هیچ کار علمی را انجام نمیداده و مقاله ای را ننوشته است. علیرغم اینها، هیچکدام از این موارد، ساماندهی نشده است. اما واقعیت این است که در این دوره ما شاهد ساماندهی اینها، به صورت نرمافزاری و سختافزاری هستیم. نکته امیدوارکننده این است که علاقهمندی اساتید و دانشجویان به پژوهش و تولیدات علمی بیشتر از گذشته شده است و شاهد جهش بسیار زیادی نسبت به گذشته در این تولیدات علمی هستیم و به همین خاطر است که رتبهبندی ما اصلا قابل قیاس با گذشته نیست.
در صحبتهایتان به ساختمان جدید مرکز اسناد کتابخانه دانشگاه اشاره کردید در جریان زمان افتتاح این ساختمان هستید؟
قرار بود این ساختمان در اسفندماه راهاندازی بشود ولی با توجه به اینکه به یک سری مسائل و مشکلات عمرانی برخوردیم، امیدمان بر این است که برای اوایل اردیبهشت و خردادماه راهاندازی شود.
آیا این ساختمان، مجهز است؟ استانداردهایش چگونه است؟
صددرصد، ویژگیهای دقیقاش را میتوانید از خود دکتر طاهری به عنوان مسئول کتابخانه مرکزی بپرسید، ولی تلاش بر این است، با نظارتی که از سوی کتابخانه ملی مرکزی ایران صورت گرفته، بتوانیم استانداردهای بینالمللی یک کتابخانه را را ایجاد کنیم.
سیاست دانشگاه در زمینه جذب دانشجوی خارجی چیست و شما در این زمینه و امر دخیل هستید؟
بله، ما به دنبال داشتن دانشجویانی با دو درجه مدرک هستیم. اینها دانشجویانی هستند که در داخل جذب میشوند؛ بخشی از تحصیلاتشان را در دانشگاه علامه طباطبائی و بخشیاش را در دانشگاهی خارجی تحصیل خواهند کرد و لیسانس یا فوق لیسانس یا مدرک دکتری را که اخذ می کنند از سوی دو دانشگاه تهیه خواهد شد. دانشجویانی که اکنون از خارج از کشور هستند و بخشی از تحصیلشان را در آنجا و بخشی را در ایران میگذرانند، کسانی هستند که به عنوان دانشجویان دو دانشگاهی تعبیر میشوند و امید داریم که بتوانیم هر چه زودتر این شیوه تحصیلی را نیز در دانشگاه علامه راهاندازی کنیم. البته ما حضور دانشجویانمان به صورت فرصت مطالعاتی و کوتاه مدت را داریم که حتی برای وزارت علوم هم تعجبآور شده است و خوشبختانه در این حوزه نیز شاخص بسیار بالایی را کسب کردهایم. دانشجویانی که به صورت کوتاهمدت یا تقریبا بلندمدت، مثلا شش یا یک سال در دانشگاه علامه طباطبائی هستند، دورههایی را میگذرانند و به کشورشان برمیگردند.
چند وقت پیش شما نشستی را در کیش داشتید، توضیحی در مورد این جلسه را بفرمایید و اینکه ابعاد این نشست چه بود و با چه هدفی برگزار چه ثمراتی داشت؟
ما در حوزه پژوهشی دورههایی را به عنوان دورههای توانمندسازی مهارتهای پژوهشی اعضای هیئت علمی تعریف کردیم که به زودی همین دورهها را برای دانشجویانمان نیز طراحی و برنامهریزی خواهیم کرد. در کنار اینها، کمیتهای متشکل از 17 نفر از اعضای هیئت علمی برجسته پژوهشی از دانشکدههای دانشگاه داریم که در خصوص دورههایی که میتواند به افزایش توانمندسازی پژوهشی اعضای هیئت علمی کمک کنند، گفتوگو و بحث و برنامهریزی میکنند.
عناوینی را این کمیته طراحی کرده، عناوینی که به صورت عمومی و تخصصی است. عناوین تخصصی همان کارگاههایی است که ویژه دانشکدههاست، مثلا در حوزه حقوق، ورزش و ادبیات. یک سری عناوین نیز وجود دارد که به صورت عمومی بوده و لازم است که همه اعضای هیئت علمی از این دانش و اطلاع برخوردار باشند. لذا امور پژوهشی به صورت مستقیم این دورهها را برگزار میکند که چهارمین دوره این دورهها در دانشگاه بین المللی دانشگاه تهران در کیش برگزار شد که ما چهار حوزه را برای آنجا در نظر گرفتیم.
این حوزه ها یکی بحث اخلاقپژوهی بود که دکتر میرشمسی در مورد آن صحبت کردند و بسیار مورد استقبال قرار گرفت، بحث دیگر روششناسی در تحقیق هست که دکتر حنفیزاده مطرح کردند، یکی بحث مقالهنویسی انگلیسی بود که خانم دکتر استاجی برگزار کردند و در نهایت بحث پروپزالنویسی کیفی بود که آقای دکتر دلاور مطرح کردند. اینها چهار حوزهای بود که در کیش مطرح شد و حدود 55 عضو هیئت علمی هم شرکت کردند و مورد استقبال بسیار زیادی قرار گرفت. در این بین بسیار شرمنده شدیم از این که تعداد ثبتنامشوندگان زیاد نبود، ولی سهمیهای را برای هر دانشکده در نظر گرفته و انتخاب کردیم و به این دوره اعزام کردیم.
علاوه بر این، موضوعاتی از قبل طراحی شده بود که مورد تأیید کمیته توانمندسازی مهارتهای پژوهشی قرار گرفت. همین حوزهها نیز در آنجا توسط سایر اساتید شرکتکننده ارائه شد و خروجی حوزهای که تخصص دکتر دلاور بود به طرح یک پروپزال پژوهشی دانشکدهای منجر شد و در نهایت تصمیم بر این شد که هم برای ارتقای توانمندیهایشان و هم برای اینکه موضوعی انتخاب بشود که بتواند یکی از مشکلات گروه، دانشکده و دانشگاه را مرتفع بکند، فعالیتهایی صورت بگیرد. در نهایت نیز موضوعی برای هر کدام از اعضای هیئت علمی انتخاب شد که به صورت یک طرح پژوهشی دانشکدهای از سوی اعضای هیئت علمی به پژوهشی دانشگاه ارائه خواهد شد.
در حوزه ریاست، جلسهای تحت عنوان اخلاق در پژوهش برگزار کردید؛ ما در دانشگاه علامه از نظر مهارت پژوهشی، در حوزه مقالات، پایان نامه و کتاب چقدر اخلاق در پژوهش را رعایت میکنیم؟ و آیا شما مکانیزمی برای جلوگیری از این فعالیتهای غیر اخلاقی در این حوزه دارید؟
بحث اخلاق در پژوهش از سوی مدیران ارشد دانشگاه، یک اصل و اعتقاد است که باید رعایت شود. من فکر میکنم هیچ کس حاضر نیست این اخلاق در پژوهش را به نوعی حذف کند و یا بخواهد انتظار داشته باشد که کمرنگ باشد و کسی آن را رعایت نکند. نکاتی که اکنون مطرح است، بیشتر به خاطر عدم آگاهی اساتید و دانشجویان نسبت به مصادیق و مواردی است که میتواند در پژوهش به عنوان یک عملکرد غیراخلاقی تعریف شود.
بهترین کار این است که ما اطلاعرسانی کنیم و آگاهی اعضای هیئت علمی و دانشجویان را در این زمینه بالا ببریم تا دوستان بتوانند از خیلی از مواردی که در کار پژوهش به صورت خیلی عادی اتفاق میافتد، جلوگیری کنند. این موارد، مصادیق غیراخلاقی بودن پژوهش است، به همین خاطر ما از هیئت ممیزه و هیئت رئیسه خواهش کردیم که در جلساتی شرکت کنند و این موارد را به گوش شرکتکنندگان برسانند.
دکتر میرشمسی و دوستانشان به این زمینه کمک کردند که مصادیق حقوقی و غیراخلاقی و اخلاقی حوزههای پژوهش بهتر شناخته شود. در این خصوص نیز اکنون اسناد و آییننامههایی از سوی وزارت علوم ارسال گردیده است که ما با توجه به همینها کارگاههایی را برای دوستان از جمله هیئت ممیزه و بعضی از هیئت امنا و هیئت رئیسه و اعضای هیئت علمی و دانشجویان، تعریف کردیم.
کارگاهی هم که در کیش داشتیم، مربوط به همین حوزه بود که در آن کارگاه دکتر میرشمسی، اطلاعاتی را در این خصوص در اختیار اعضای هیئت علمی قرار دادند. حتی اعضایی که سابقه بسیار زیادی نسبت به سایر اعضای هیئت علمی در حوزه پژوهشی و علمی داشتند، اذعان کردند که ما حتی برخی از این اطلاعات را هم نمیدانستیم و نمیدانستیم که اگر این اتفاق در پژوهش بیفتد؛ این موارد میتواند زیر مجموعه مسائل غیراخلاقی تعریف شود.
یکی از کارهایی که ما در حوزه پژوهش انجام میدهیم، ایجاد کمیتهای به نام کمیته اخلاق در پژوهش است که در آن اعضایی را بین هیئت علمی، هم حقوقی و هم غیرحقوقی داریم. این کمیته یکی از کارهایش بررسی شکایاتی است که در این حوزه از سوی اعضای هیئت علمی و دانشجویان و حتی خارج از دانشگاه میشود. البته خوشبختانه به این نکته اشاره بکنم که دانشگاه علامه طباطبائی، کمترین میزان شکایت و مسائل غیراخلاقی پژوهشی را دارد و این آماری است که از سوی وزارت علوم در اختیار دانشگاهها قرار گرفته است.
خوشبختانه دانشگاه ما با کمترین مورد غیراخلاقی در پژوهش مواجه است، ولی این کمیته با هدف اطلاعرسانی و افزایش آگاهی اعضای هیئت علمی و دانشجویان به دنبال پیشگیری از مسائلی است که در بحث پژوهش با عنوان مسائل غیراخلاقی در پژوهش تعریف میشود؛ اعم از آییننامه و کتابهایی که در این زمینه ایجاد می شود و کارگاهها و نشستهایی که به این حوزه کمک بکند.
مرکز رشد و نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی با چه هدفی راهاندازی شد و الان چه خدماتی را ارائه میدهد؟ دانشجویان و اساتید چطور میتوانند با آن در ارتباط باشند؟
ما نیاز داشتیم به اینکه تولیدات علمی دانشگاه را به ثروت نزدیک کنیم. مراکز رشد در دانشگاهها به همین دلیل ایجاد شد که بتوانند تبدیل علم به ثروت را هم ایجاد و هم تسریع بکنند. به خاطر اینکه در گذشته شرکتها و کارخانههایی در جامعه بودند که تمایل داشتند به دانشگاه نزدیک شوند و از علوم دانشگاهی استفاده بکنند تا بدین وسیله بتوانند در تولیدات خودشان بهره بگیرند، شاید در حوزههای غیرعلوم انسانی این اتفاق خیلی راحتتر میافتاد؛ ولی در علوم انسانی این امر به همین راحتی اتفاق نمیافتد.
در علوم انسانی بیشتر پژوهشها و فعالیتهایی که انجام میشود عرضهمحور و تقاضا محور است و این شاید یکی از ویژگیهایی باشد که خیلی مناسب علوم انسانی نیست و بایستی این تقاضاها را هم احساس نیازش را در جامعه و سازمانها ایجاد کرد و هم از آنها بخواهیم که از دانشگاهها مطالبه تولیدات علمی علوم انسانی داشته باشند.
این مرکز رشد با همین رویکرد، به صورت کاملا تخصصی در علوم انسانی راهاندازی شد که به امید خدا به زودی شاهد آثار خوب این مرکز رشد در دانشگاه خواهیم بود. با توجه به شرکتها و کارخانهها و سازمانهایی که نیازمند دانش علوم انسانی هستند و در این مرکز رشد مشارکت میکنند، اساتید و دانشجویانی که در این حوزهها خبرگی لازم را دارند و جذب این مرکز رشد میشوند، اتصالی بین این دو حوزه در این مرکز رشد اتفاق خواهد افتاد. مرکز کارآفرینیمان نیز برای افزایش شناخت افراد با مهارتی است که علم و نظریههایشان و نظرشان را بتواند به مهارت تبدیل کنند تا در محیطهای کاری قرار بگیرند و باعث درآمدزایی و کار و کسب و شغل بشوند.
همه حوزههای علوم انسانی میتواند ویژگیهای کسبوکار داشته باشد، ولی شاید برخی از همین دانشجویان توانایی تبدیل دانششان به کسب و کار را هم ندانند و مهارتهای لازم آن را نشناسند. به همین دلیل یکی از رسالتهای این مرکز این است که این اطلاعات و دانش لازم را در اختیار دانشجویان قرار بدهد تا بتوانند با استفاده از دانش نظری خود، آن را به کسبوکار تبدیل کنند.
اولین مرکز رشد علوم انسانی متعلق به ماست؟
بله؛ البته این ادعای ما است؛ دانشگاه فردوسی مشهد هم ادعای همین موضوع را دارد که ما یک مرکز رشد و تخصصی علوم انسانی داریم؛ ولی به نظر میرسد با توجه به اینکه دانشگاه فردوسی مشهد یک دانشگاه جامع است، علاوه بر علوم انسانی به موضوعات دیگری ورود کرده است در حالیکه دانشگاه علامه طباطبائی صرفا با تخصص علوم انسانی فعالیت میکند.
شما در آذرماه یک ماه پژوهش را داشتید و نشستها، همایشها و کارگاههای فراوانی برگزار شد؛ بازخوردها از این برنامهها به چه شکل بود؟ آیا از اساتید نظرسنجی صورت گرفت و میزان رضایتشان و دانشجویان، و وضعیت عمومی کارگاهها به چه صورت بود؟ در این رابطه برنامه این معاونت برای سال آینده چیست و در این باره چه پیشنهاداتی دارید و اگر انتقاداتی هم داشتند مطرح کنید؟
هفته پژوهش هفته بسیار فعالی است که حوزه پژوهش وزارت علوم برای تمام دانشگاهها و دستگاههای اجرایی تعریف میکند و دانشگاهها به این ملزم میشوند که تمام آثار و تولیدات علمی و پژوهشی خود را بتوانند در ویترین هفته پژوهش به معرض نمایش بگذارند. هفته پژوهش بهانهای است بر اینکه پژوهشگران همدیگر و تولیدات علمی هم را ببینند و پژوهش دانشگاه ملزم به این بشود که با توجه به سازوکارهایی که در اختیار دارد، این تولیدات علمی را در معرض نمایش اعضای هیئت علمی و دانشجویان قرار دهد.
به همین خاطر نمایشگاهی که در دانشگاه برگزار کردیم، برای این بود که تک تک دانشکدهها بتوانند در این نمایش حضور داشته باشند و دستاوردهای یکساله خود را در حوزه پژوهش به معرض نمایش بگذارند و اگر سوال و صحبت و گفتوگویی نیز هست، این صحبتها در حضور کسانی باشد که در نمایشگاه حضور دارند.
در این زمینه ما برنامههایی را ترتیب دادیم و کارگاههای آموزشی را برگزار کردیم که میتواند مرتبط با بحث پژوهش باشد. کارگاههای آموزشی و نشستهای علمی به اینکه در این هفته پژوهشی همه با یک رویکرد پژوهشی به این موضوع نگاه بکنند کمک کرده و میکند. ای کاش میتوانست این اتفاق در یک سال پژوهشی بیفتد هر چند به هر حال حوزه معاونت پژوهش کارش را سالانه تعریف و سالانه دنبال میکند؛ ولی به هر حال همه هموغمشان بر این است که در این هفته پژوهش بتوانند خودشان را نشان بدهند.
دانشکدهها نیز دنبال این هستند که بتوانند دستاوردهایشان را به دانشگاه نشان بدهند و اعضای هیئت علمی بتوانند آن دستاوردها و زحمات یکساله خود را در معرض نمایش قرار بدهند. این فعالیتها به این خاطر است که آنها در کورس رقابت پژوهشگر برتر و مولف برتر قرار میگیرند. در حوزههای مختلف دیگر نیز این اتفاق میافتد و به صورت مراسم پایانی که با عنوان جشن پژوهش شناخته میشود، پژوهشگران، مولفین و مترجمین برتر در بخشهای مختلف به دانشگاه معرفی میشوند.
طبق ارزیابیهایی که ما جمعآوری و آنالیز کردیم فشردگی برنامهها در این ایام جزء انتقاد هایی است که وارد است. هر چند ما اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشکدهها را به هیچ وجه منع نمیکنیم.
یکی دیگر از انتقادات موجود به خود مراسمها وارد است. بخشی از دلیل اصلی طولانی بودن جشن پژوهش این است که این مراسم به موقع شروع نمیشود و حضور اعضای هیئت علمی نیز به موقع نیست ولی در کل این مراسم به صورت بسیار طولانی برگزار میشود که انتقاد هایی نیز به آن وارد است. بایستی بعضی از آیتمهای برنامهها را حذف کرد و با زمان کمتری انجام داد و آنها را در مراسمهای چندگانه در دانشکدهها برگزار کرد که ماحصل آن در کوتاهمدت بتواند در جشن پژوهش پایانی صورت بگیرد که به این صورت باعث خستگی اعضای هیئت علمی هم نشود.
نسبت به سالهای قبل دو تا سوال مطرح میکنیم یکی بحث ثروت و علوم انسانی؛ رشتههای فنی نسبت به کارهایی که دارند برای بحث اقتصادی و ثروتسازی بهتر ایجاد شدهاند؛ اینکه ما از علوم انسانی ثروتسازی کنیم نسبت به فنی چه تفاوتهایی وجود دار؟د و اگر این تفاوت وارد علوم انسانی شود، بحث علوم انسانی را به نظر تحت تأثیر قرار نمیدهد؟
سوال درستی است, بخشی از علوم انسانی در حوزههایی مثل ادبیات، فلسفه و مواردی از این جربان دارند؛ اینها علومی هستند که برای تغییر نگرش انسانها نیازمند آنها هستیم. این تفکر که این رشتهها بایستی تبدیل به ثروت بشوند، کمی دور از انتظار است و خوب نیست که به این شکل به این علوم نگاه کنیم.
همه علوم انسانی این رشتهها نیستند، در حالیکه ما دارای بخشهایی هستیم که به طور مستقیم میتواند روی صنعت و بهرهوری کارکنان و کارگران تاثیر بگذارد و همچنین میتواند در بخشهایی که جامعه با آنها مستقیم برخورد دارد مثل شهرداریها نیز تاثیرات خود را بگذارد با این تفاوت که در این حوزهها میتواند تبدیل به ثروت شود.
ما بحثی را در مدیریت داریم به نام مدیریت منابع انسانی و مدیریت رفتار سازمانی که میتوانند دانششان را در اختیار شرکتها و کارخانهها قرار بدهند تا آنها بدانند چگونه و چطور با کارکنان رفتار کنند و چگونه از دانش کارکنان، بهترین بهره لازم را ببرند تا با کمترین ضرر ممکن، این کارکنان شأن و جایگاه و شخصیت انسانی و اعتقادی خود را بدست بیاورند، بدون اینکه حتی دستخوش اندکی تغییر شود.
من معتقدم علوم انسانی در خیلی از بخشها میتواند باعث ثروت شود ولی شاید پذیرش آن از سوی سازمانها خیلی قابل لمس نباشد. گاه ممکن است تغییری که روی یک کاغد اعمال می شود مبنی بر اینکه چه میزان تغییر، باعث چقدر سود میشود، روی سود حاصل از کالا تاثیر محسوسی را بگذارد. ولی اینکه تغییر یک انسان چقدر میتواند باعث سود را حاصل کند بر روی کاغذ اعمال نمیشود زیرا این امری است که در آینده در فرهنگ و اجتماع شاهد آن خواهید بود؛ به همین خاطر من فکر میکنم این میزان ارزش شاید خیلی بالاتر از آن کالایی باشد که میتواند در بعد ثروت مورد تعریف قرار بگیرد.
در هفته پژوهش شعارتان چه بود کیفی سازی؟
بحث کیفیسازی، بحث بینالمللیسازی کردن دانشگاه بود.
بحث کیفیسازی را در حوزه دستاوردهای دانشگاه و در حوزه کتاب و مقاله چطور ارزیابی میکنید و اینکه آیا دستاوردهای علمی و پژوهشی ما واقعا آن کیفیت لازم را دارند؟
کیفیت آنجا تعریف میشود که شما بدانید این تولید به خصوص در بخش کاربردیاش مورد بهرهبرداری جامعه قرار گرفته است. انتظار داریم از این تولیدات علمی مثل پایان نامه، رساله و طرحهای پژوهشی عددی را بدست آوریم تا به وسیلۀ آن بگوییم که این تولیدات علمی باعث شده است در جامعه 30 درصد از اینها استفاده شده و باعث تغییرات و اصلاحات بشود که به نظرم این مورد نمود بارز کیفیسازی است.
یک بخش کیفیسازی این است که تولیدات علمی باعث استفاده سایر پژوهشگران قرار بگیرد؛ یعنی این تولیدات دارای آنچنان کیفیتی بوده است که توانسته در بهترین نشریات دنیا به چاپ برسد و مورد استفاده سایر پژوهشگران قرار بگیرد و تغییراتی را در جامعه ایجاد بکند و در نهایت نیز مورد تصمیمسازی و تصمیمگیری مدیران ارشد جامعه قرار بگیرد.
این اقدامات به خوبی نشان میدهد که این تولیدات علمی توانسته است به کیفیتی برسد که این ویژگی را داشته باشد و به حدی برسد که کتابهای ما مخاطب خود را پیدا کرده و مخاطبان بسیار بالایی را در سطح جامعه برای خود دست و پا کند؛ هرچند در علوم انسانی پیدا کردن کمی و عینی اینکه این کیفیت تا چه حد بالا رفته، کاری خیلی سخت است.
شما عضو هیئت علمیدانشکده تربیت بدنی هستید؟
تربیت علوم ورزشی هستم و تخصصم نیز مدیریت ورزشی است.
با وجود مشغلهای که به نظر می رسد در چهار معاونت پژوهشی خود دارید؛ وقت میکنید در دانشکده وظیفه تدریسی خود را انجام دهید؟
خوشبختانه بله، البته هر چه برای این حوزه وقت بگذاریم کم گذاشتیم ولی به هر حال یک موظفهای را هم به عنوان عضو هیئت علمی تعریف کردهاند و ناچاریم به درسهایمان هم برسیم و وقت بگذاریم.
خودتان از زمانی که معاون پژوهشی شدید، کارهای علمی مانند تولید مقاله هم انجام دادید؟
واقعا میخواهم بگویم که این امر به شدت پایین آمده است. چون هم به لحاظ مقاله و کتاب خیلی کار میکنم و خیلی از دانشجویان را به کار میگیرم و به همراه تیمهایی نیز در داخل و خارج از دانشگاه کار میکنم. ولی این چند وقت به تولید علمی قابل قبولی دست پیدا نکردم که در این دوره مطمئنا انتظار هم میرفت افتی داشته باشی.
شما با حکم وزیر علوم عضو کمیته ورزش و تربیت بدنی وابسته به سازمان یونسکو هستید؟ در مورد این حکم توضیح میدهید؟
سازمان یونسکو متشکل از کمیتههایی است که سیاستهای کلی یونسکو را دنبال میکنند. یکی از این کمیتهها کمیته تربیت بدنی و ورزش است که هدف اصلی آن اشاعه سلامتی و فعالیت در بین مردم جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان است. گرایش جامعه به سمت ورزش است، صلح و ورزش نیز یکی از شعارهایی است که در این کمیته گفته میشود. فعالیتهایی که بتواند به خصوص کودکان و نوجوانان را به سمت فعالیتهای حرکتی سوق دهد مدنظر ماست و این که ما بتوانیم از ورزش به عنوان یک ابزار جهت تربیت و آموزش کودکان و نوجوانان استفاده کنیم، از فعالیتهایی است که در آن کمیته انجام میشود.
البته ما نشستی را با رئیس یونسکو داشتیم که به وی اشاره کردیم، دانشگاه به ویژه در حوزه پژوهش ظرفیتی را دارد که میتواند ارتباط تنگاتنگی را با فعالیتها و اهدافی داشته باشد که یونسکو دنبال میکنند. به زودی تفاهم نامهای به امضای دو طرف خواهد رسید که در این زمینه بسیار میتواند موثر باشد.
اگر من چیزی جا انداختم و شما نیاز به توضیح آن دارید بفرمایید؟
من فکر میکنم اگر شما تقویمی را تعریف کنید و طبق این تقویم از ما بخواهید در این گفتگوهای دو نفره شرکت کنیم و ما نیز عملکرد پژوهشی و انتظارات پژوهشی دانشگاه را اطلاعرسانی کنیم، میتواند مورد استقبال اعضای هیئت علمی و دانشجویان قرار بگیرد و خودمان هم ملزم میشویم به این که چارچوبهایی را در اختیار دوستان قرار دهیم که مورد اطلاعشان قرار بگیرد.
نظر شما :