رونمایی از مجموعه مقالات، سومین همایش گفتوگوی اندیشمندان ایران و افغانستان؛
لازمۀ رسیدن جامعه به توسعۀ پایدار، نخبهگرایی است
نیازمند ساختارها هستیم که بر سر مسائل کوچک با مشکل مواجه نشویم. تحول در جامعه به معنای توسعه، یکی از خواستها و ضرورتهای هر جامعه است. توسعه نکتۀ مثبت هر جامعه است. نخبگان سبب توسعۀ جوامع میشوند و نیازمند کمک و همکاری آنها برای بهتر اداره کردن جامعهها هستیم.
به گزارش عطنا، برنامۀ رونمایی از مجموعه مقالات سومین همایش با محور گفتوگو به بهانۀ انتشار کتاب مشترک ایران و افغانستان با حضور اندیشمندان ایران و افغانستان با همت دانشگاه علامهطباطبایی، دوشنبه، 27 بهمن به صورت برخط(آنلاین) برگزار شد.
تداوم همکاری میان ایران و افغانستان
دکتر فائز دینپرست، استادیار علوم سیاسی دانشگاه علامهطباطبایی، در جایگاه اولین سخنران گفت: «دانشگاه علامهطباطبایی در طول سالهای گذشته بهدنبال تداوم پژوهشهای علمی با همکاری کشور افغانستان است. دورۀ نخست گفتوگو دربارۀ گفتوگو و تبعات آن شکل گرفت که نقش موثری بر فرهنگ داشت. دورۀ دوم در افغانستان با موضوع مهاجرت برگزار شد. دورۀ سوم گفتوگو با محور توسعه است ولی به علت کرونا نتوانستیم به صورت حضوری برگزار نکنیم و پس از کرونا همایش را برگزار خواهیم کرد.
به بهانۀ رونمایی از کتاب این مراسم شکل گرفت. توسعه امری درازمدت و فراگیر است. اخیرا در متون افغانستان نیز از توسعه استفاده میشود. دراز دامن بودن توسعه کشورهایی که با آن مواجه هستند را به گفتوگو وا میدارد؛ موانعی که داشتند، مشکلاتی که داشتند و.... نگاه تاریخی به توسعه، زنان، کارهایی که در این راه میشود انجام داد، تعاملات منطقهای، توسعۀ اقتصادی، ظرفیتهای دولت و... در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است. با تشکر از زحمات همۀ افرادی که در انتشار این کتاب ما را همراهی کردند».
امید به جامعۀ دانشگاهی بسیار زیاد است
دکتر حسین سالارآملی، قائم مقام ویز علوم-تحقیقات و فناوری ایران در امور بینالملل، در جایگاه دومین سخنران گفت: «در ایام کرونا، امیدها به جامعۀ دانشگاهی و جامعۀ پژوهشی است. جامۀ نخبگانی میتواند جامعۀ بشری را به سمت تعالی حرکت بدهد. اگر دانشگاه بخواهد نقش خود را ایفا کند باید به سمت اجتماعات برود و حصر دانشگاهی را بشکند. دانشگاه در ذهنی را به سمت دنیا و مشکلات جامعه باید ببرد.
نخبگان نباید صدها را مانع بدانند. سه محور اصلی مد نظر ما است تا جامعه علمی دو کشور به آن عمل کنند و به آن توجه داشته باشند تا در سیاست کلان، همکاری دانشگاه را داشته باشیم. اولین؛ ایجاد انجمن رؤسای دانشگاههای هردو کشور، دومین؛ شعبۀ مشترک دانشگاه ایران و افغانستان، سومین؛ ورود به کارهای پژوهشی مشترک و کمک دو دانشگاه با هم تا نیازهای جامعه رفع شود».
گفتوگو شاخص توسعه است
دکتر سید جلال دهقانیفیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه علامهطباطبایی، در جایگاه سومین سخنران گفت: «اهمیت موضوع همایش، گفتوگو است که علم از طریق آن تولید میشود. توانایی گفتوگو درجۀ بالایی از عقل است. گفتوگو شاخص توسعۀ یافتگی است. توسعه باید پایدار، همهجانبه در حوزههای فرهنگی، انسانی و... ، موازن، هماهنگ با شرایط کشور باشد. توسعه به هم پیوسته است. بسیاری از مشکلات از تبعات مختلف توسعه است.
فرهنگ توسعهیافته میتواند سبب توسعۀ کامل جامعه شود. همانطور که امنیت و ناامنی تسری پیدا میکند توسعه هم همینطور است. یکی از ویژگیهای نژادهای مختلف ظاهرشون است ولی ایران و افغانستان حتی از لحاظ ظاهری نیز بسیار شباهت به هم دارند. گفتوگو نیازمند فهم است و این نزدیکی زبان ایران و افغانستان بسیار کمک کننده است.
تجارب مشترک ایران و افغانستان نیز میتواند زمینۀ گفتوگو ایجاد کند. الگوی واحدی برای توسعه لزوما وجود ندارد. ما میتوانیم از مشترکات استفاده کنیم تا به توسعه برسیم. توضیح و تبیین درست مسئله بسیار مهم است تا همافزایی صورت بگیرد و در نهایت سبب توسعۀ منطقهای شویم. در دانشگاه علامهطباطبایی مفتخریم تا بتوانیم زمینۀ توسعه را بسیار بیشتر از این انجام دهیم.
توسعه محوری نیازمند شناخت بیشتر از ایران و افغانستان است
آقای عبدالغفور لیوال ، سفیر جمهوری اسلامی افانستان در ایران، در جایگاه چهارمین سخنران گفت: «در ملاقات با وزیر نیرو گفتم زمانۀ ما نیاز به شناخت مکمل همدیگر را دارد. ایجاد مناسبات توسعه محوری امروزی نیازمند شناخت بیشتر از همدیگر داریم. نگاه باید به سمت همدیگر باشد تا توسعهمحور شویم. سند جامع همکاریها نهایی شدند. مژدۀ دیگر این است که به زودی کارهای مشترک هردو کشور در پژوهشهای مختلف ایجاد میشود. امکانات کار بیشتر به خاطر تداوم راه آهن در مرحلۀ مطالعه قرار دارد.
شناخت ظرفیتهای متقابل به معنای تعادل میان دو کشور است. ایجاد تعادل میان دو کشور به معنای بهتر شدن اوضاع هر د.و کشور است. جانشینی قوانین جدید باعث تعامل و پیشرفت هر دو کشور است. باید دید توسعه نگر ایجاد شود. شناخت دقیق همدیگر باید در سطح مراکز علمی با هم صحبت شود. صحبت دربارۀ کمیته مشترک افغانستان و ایران نیز انجام شده است. مباحث اینچنینی بسیار مهم در این راستا هستند و نشر مطالب میتواند شناخت از هر دو کشور ایجاد کند. کار علمی برد برد میان دو کشور است. در پهلوی مشترک و زبان مشترک امیدواریم به منافع مشترک برسیم».
تحول در جامعه سبب توسعه میشود
دکتر بهادر امینیان، سفیر جمهوری اسلامی ایران در افغانستان، در جایگاه پنجمین سخنران گفت: «کار دانشگاه علامهطباطبایی بسیار کار ارزشمندی است که میان دو کشور انجام میدهد. ما نیازمند ساختارها هستیم که بر سر مسائل کوچک با مشکل مواجه نشویم. تحول در جامعه به معنای توسعه، یکی از خواستها و ضرورتهای هر جامعه است. توسعه نکتۀ مثبت هر جامعه است. نخبگان سبب توسعۀ جوامع میشوند. نیازمند کمک و همکاری برای بهتر اداره کردن جامعهها هستیم.
آسیبپذیریهای توسعه که در جامعه هست، پژوهشگران باید شناسایی کنند و به آن بپردازند. تهدیدها نیز سبب توسعه نیافتن جامعه است که باز این هم به دست نخبگان میتواند بررسی و جلوگیری شود. نخبگان باید با این مسائل مقابله کنند. افراطیگریهای مذهبی، نپذیرفتن همدیگر، خشونتهای قومی، تشدید قومیگرایی، عدم پویایی و خردگرایی مذهبی، سنتگرایی منفی، ضعف طبقۀ متوسط و... آسیبهای داخلی هستند که باید نخبگان راجعبه آنها صحبت کنند و درصدد رفع آن باشند. نخبگان ایران و افغانستان میتوانند با هم همکاری کنند.
نخبگان باید به جامعه کمک کنند
در درجۀ اول باید از داخل شروع کنیم و نخبگان باید وارد این قضایا شوند. نشستن به امید دیگران و بیگانگان ما را به نتیجهای نمیرساند. نخبگان باید دست همت به زانو بگذارند و گام بردارند. نخبگان دو جامعه با نهدیدات خارجی نیز روبهرو هستند که باید دربارۀ آن نیز همفکری کرد. ایجاد مدارس با ریشۀ وهابیت در افغانستان بسیار خطرناک است. یکی از دلایل مقابله با تهدید جلوگیری از داعش و... در کشور ایران است.
ارتباط نخبگان با کشور باید زیاد باشد
در ماههای اخیر زمزمۀ دانشگاهها و مدارس با اندیشۀ وهابیت در افغانستان بهوجود آمده که بسیار خطرناک است. روحانیت افغانستان به عربسیتان و خارج میروند تربیت میشوند و در افغانستان درس میدهند که این خود، تهدید بزرگی است. اطلاع کم، خودبرتر بینی، کوته بینی قومی و... در جوامع سبب مشکلات زیادی در جامعهها میشوند. نخبگان باید شناخت صحصیح مسائل، دریافت حجم انبوه آسیبها و هشدار به جامعه را انجام دهند تا کشور را از مشکلات دور کنند. قطعا آیندگان موفقیتها را قضاوت خواهند کرد. هرچه ارتباط نخبگان میان دو کشور بیشتر باشد ما بسیار استقبال میکنیم».
گفتوگو در مبنای توسعه است
دکتر عبدالظاهر شکیب، رئیس آکادمی علوم افغانستان، در جایگاه ششمین سخنران گفت: «گفتوگو در مبنای توسعه میباشد. همکاری و فعالیتهای علمی افغانستان و ایران حسن این دو کشور و برادری را نشان میدهد. کارهای مشترک علمی و تدام آن در افغانستان محدود بوده است ولی امیدوارم با انتشار کتاب مشترک، توسعه علمی افزایش یابد.
توسعۀ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در رأس آنها توسعه علمی میباشد. توسعه مبتنی بر فرهنگ باید باشد تا ارزشمند شود. در عصر حاضر، عصر پیچیدگی انسانی، تحولات انسان و جامعه انسانی همچنین فعالیتها افزایش پیدا کرده است. یونسکو فعالیتها را به رسمیت شناخته است. شرکت در فعالیتهای فرهنگی و ارتقای آن جزء این رسمیت شناختن است. شاخص توسعه 151 اصل داشت که شامل ابعاد مختلف میشود که میتوان آن را در ایران و افغانستان گنجانید. اکنون کمترین کشورها را میتوان پیدا کرد که اشتراکات زیادی با هم داشته باشند ولی ایران و افغانستان اشتراکهای بسیاری با هم دارند. امیدوار است که توفیقات و توسعههای علمی افزون شوند».
کشورهای حائل به علت جنگ خسارت زیادی میبینند
دکتر محسن خلیلی، استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، در جایگاه هفتمین سخنران گفت: «مرور کوتاهی بر وضعیت افغانستان میدهم. افغانستان به لحاظ تاریخ معاصر از 4 دوره عبور کرده است. دورۀ اول را من گذرگاهی مینامم که همه از آن گذر میکنند و مثل کشورهای دیگر اهمیت آنچنانی ندارد و جغرافیایش در این دور، دورۀ عبور است. این کشور گذرگاهی چندان در روابط بینالملل تاثیر ندارد که دورههایی در حدود 150 سال افغانستان را در بر میگیرد.
دورۀ بعدی بازی بزرگ است. بین 75 تا 100 سال در افغانستان این اوضاع ادامه مییابد و کشور حائلی پیدا میکند به خاطر جنگها و خسارتهای زیاد میبیند.
دورۀ بعدی حملۀ شورویها که کشور سیاهچاله است و دیگران به کشوری حمله میکنند و از بس بر سر کشور رقابت است به حفره تبدیل میشود ولی از رقابتها بهره نمیبرند و فقط خسارت به آنها وارد میشود.
نفع، هراس و معامله؛ سه حالت جغرافیایی در افغانستان
دورۀ بعدی کشور گلوگاه است. در افغانستان سه حالت جغرافیایی بر آنجا حاکم شده است؛ نفع، هراس و معامله. امروزه افغانستان به وضعیت تماما رقابتی تبدیل شده است. امیدوارم افغانستان از اوضاع کنونی خارج شود. آیندۀ دنیا بر سر رقابت بزرگ اقتصادی شکل میگیرد. حوزۀ امنیت حوزۀ افغانستان است و اگر کشور دچار هراس شود هیچوقت جایگاه خود را پیدا نمیکند. افغانستان باید به سمت نفع برود تا جایگاه اصلی خود را پیدا کند تا بهبود پیدا کند.
توسعه در کشورها بیشتر به سمت سیاسی و اقتصادی است نه توسعۀ علمی
دکتر فرامرز تمنا، استاد دانشگاه و رئیس موسسه تحصیلات عالی افغانستان، در جایگاه هشتمین سخنران گفت: «توسعۀ افغانستان بحث بسیار پیچیدهای است که از دو قرن گذشته با آن درگیر هستیم. مشکل ما در افغانستان نسبت به توسعه مثل توسعه در ایران است. یعن توسعه بیشتر به سمت توسعۀ سیاسی و اقتصادی بوده تا توسعههای علمی.
افغانستان کشور در حال توسعه است و نتوانستیم توسعه پیدا کنیم، توسعه پیدا کردیم ولی روند توسعۀ ما بسیار کند است. توسعه یک امر نسبی است و اگر خود را با خود مقایسه کنیم بهتر است. اگر افغانستان را در سال 1376 با جهان مقایسه کنیم توسعه در آن زمان بسیار زیادتر بوده نسبت به سالهای کنونی.
ما باید شتاب زیادی در راه توسعه برداریم. علت و علل عقب ماندن از توسعه در افغانستان جنگ، شکافهای عمیق، نهادینه شدن توسعه و... است.تعامل بین دولت و توسعه باید مورد بررسی قرار گیرد. به عنوان مثال در 100 سال گذشته در افغانستان 7 گونه تعامل میان دولت-ملت پیدا کردم؛ کشور توسعهیافته و مردم توسعه ستیز، دولت و مردم تعامل توسعه دارند، دولتهای توسعهگرا بیبرنامه که همزمان با مردم توسعهخواه بیبرنامه بود، دولتهای توسعهگرا بدبرنامه همزمان با مردم توسعهخواه بدون برنامه، دولتهای توسعه ستیز با برنامه که افغانستان پیش نرود و مردم توسعه گریز، دولتهای توسعه گریز بیبرنامه و مردم گریزان از توسعه و دولتهای خنثی نسبت به توسعه همزمان مردمان خنثی نسبت به توسعه. نوع تعامل ملت با توسعه و مردم با توسعه مورد بررسی قرار گرفت».
باید به باور مشترک رسید
آقای رضا محمدی، مشاور ارشد فرهنگی انستیتو مطالعات استراتژیک: «درسخنرانی دانشگاه پنسلوانیا دربارۀ هویت منطقهای صحبت شد که بخشی از صحبتهایم را این موضوع تشکیل میدهد. دکتر مرادیان تئوری بسیار مهمی در روز تجلیل از مولانا مطرح کردند. دربارهی گفتوگویی انگلیسی صحبت کرده بود که شما فارسی زبانها خود را و فرهنگتان را چگونه معرفی میکنید؟ شهریت مسلط فعلی، شهریت مونولوگ است. در ساختار بد دیالوگ وجود ندارد. اما شرق دوباره بر میخیزد. دولت و فرهنگ باید با نظریه در حال کار با نگاه جدیتر بپردازد. تهدید تازه امروز با صحبت عملی نخواهد شد. باید به فکر و باور مشترک برسیم و به آن اعتقاد داشته باشیم تا بتوانیم کارها را پیش ببریم. امیدواریم دنیایی سرشار از رحمت برای تمام جوامع بهوجود بیاید».
خبرنگار: فاطمه حسنآبادی
نظر شما :