به مناسبت آغاز سال جدید ، کارگروه علوم سیاسی خانه اندیشمندان با همکاری انجمن علوم سیاسی ایران نشست (نوروز؛ نماد همبستگی مردم حوزه تمدنی ایران بزرگ) را با حضور بهرام امیراحمدیان عضو هئیت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و دکتر احمد تمیم‌داری، عضو هئیت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبائی چهارشنبه 20اسفندماه در خانه اندیشمندان علوم سیاسی برگزار کرد.
حکایت منابع تاریخی – اسطوره‌ای از نوروز
به گزارش عطنا، امیراحمدیان با اشاره به نظر برخی شاعران و نویسندگان درباره پیدایش نوروز گفت: در ادبیات فارسی جشن نوروز را مانند بسیاری از آیین‌های دیگر رسم‌ها، فرهنگ‌ها و تمدن‌ها به نخستین پادشاهان نسبت می‌دهند. شاعران و نویسندگان قرن چهارم و پنجم هجری، چون فردوسی، منوچهری، عنصری، بیرونی، طبری، مسعودی، ابن‌مسکویه ، گردیزی و بسیاری دیگر که منبع تاریخی – اسطوره‌ای آنان بی‌گمان ادبیات پیش از اسلام بوده، نوروز و برگزاری جشن نوروز را از زمان پادشاهی جمشید می‌دانند، به طوری‌که بیرونی می‌نویسد:نوروز با پرواز کردن جمشید در آسمان آغاز می‌شود و از طرفی فردوســی نیز این جشن را یادگاری از دوران پادشاهــی جمشید برمی‌شمرد.
وی با اشاره به کتاب «نوروزنامه» افزود: در قسمتی از این کتاب که منسوب به خیام است، درباره آفرینش جهان هستی می‌خوانیم: «ایزد تعالی آفتاب را از نور بیافرید و آسمان‌ها و زمین را بدو پرورش داد...و گویند چون ایزد تبارک و تعالی بدان هنگــام که فرمان فرستاد که ثبات برکرد تا تابش و منفعت او به همه چیزهــا برسد، آفتاب از سر حمل برفت و آسمان او را بگردانید و تاریکی از روشنایی جدا گشت و شب و روز پدیدار شد و آن آغازی شد مر تاریخ این جهــان را.»
عضو هیات علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با اشاره به کتاب «زین الاخبار »بیان کرد: به نوشته گردیزی، «جمشید جشن نوروز را به شکرانه این که خداوند گرما و سرما و بیماری و مرگ را از مردمان گرفت و سیصد سال بر این جمله بود برگزار کرد و هم در این روز بود که جمشید بر گوساله‌ای نشست و به سوی جنوب رفت و به حرب ( جنگ) دیوان و سیاهان و با ایشان حرب کرد و همه را مقهور کرد.»
امیراحمدیان با اشاره به نوروز در کشورهای آسیای میانه بر مبنای برخی منابع تاجیک‌ها اظهار کرد: صدرالدین عینی(نویسنده بزرگ تاجیکی) درباره برگزاری جشن نوروز در تاجیکستان و بخارا (ازبکستان) چنین می‌نویسد: «به سبب اول بهار، در وقت به حرکت در آمدن تمام رستنی‌ها، راست آمدن این عید، طبیعت انسان هم به حرکت درمی‌آید. از این جاست که تاجیکان می‌گویند: حمل، همه چیز در عمل.» در حقیقت این عید به حرکت آمدن کشت‌های غله، دانه و سرشدن (آغاز) کشت و کار و دیگر محصولات زمینی است که انسان را سیر کرده و سبب بقای حیات او می‌شود.
وی با اشاره به تلفیق نوروز در اسلام می گوید: در بخارا «نوروز» را که عید ملی عموم فارسی زبانان بوده ، بسیار حرمت می‌کردند. حتی ملاهای‌های دینی این عید را که پیش از اسلام، عادت ملی بوده بعد از مسلمان شدن هم ترک نکردند، حتی رنگ دینی اسلامی داده و از آن فایده می‌بردند. اما برگزاری شکوهمند و همگانی این جشن در دستگاه‌های حکومتی، سازمان‌های دولتی، غیر دولتی و در بین همه قشرها و گروه‌های اجتماعی، بی‌گمان از ویژگی‌های ایران زمین است که با وجود جنگ و ستیزها، شکست‌ها و دگرگونی‌های سیاسی، اجتماعی، اعتقادی علمی و فنی، از روزگاران کهن پابرجا مانده و افزون بر آن به جامعه‌ها و فرهنگ‌های دیگر نیز راه یافته است؛ در مقام مقایسه، امروز جامعه و کشوری را با جشن و آیین چندین روزه‌ای که چنین همگانی و مورد احترام و باور خاص و عام، فقیر و غنی، کوچک و بزرگ و بالاخره شهری و روستایی و عشایری باشد سراغ نداریم.
عضوهیات علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران عنوان کرد: نوروز در ایران دارای آئین‌های ویژه‌ای شامل آئین‌های پیشواز، آئین‌های نوروزی و آئین‌های بدرقه است. در مرحله استقبال از نوروز معمولا افراد سراغ خانه‌تکانی می‌روند. پس از آن مراسمی به عنوان نوروزخانی وجود دارد که هنوز در تالش گیلان انجام می‌شود و در آن چند نفر موسیقی اجرا می‌کنند که افراد به آنها پول می‌دهند. پس از آن چهارشنبه سوری، تهیه سمنو، چیدن سفره هفت‌سین و تحویل سال نو قرار دارد.
امیراحمدیان درباره بخش دوم نوروز گفت: آین‌های نوروز شامل میرنوروزی، دید و بازدید و بازی‌های نوروزی است که مراسم میرنوروزی اکنون تنها در کردستان برگزار می‌شود. در این مراسم یک فرد را برای چند روز به عنوان حاکم انتخاب می‌کنند و همه باید از دستورات وی اطاعت کنند. میرنوروزی نباید به حکایت‌های شیرینی که خودش تعریف می‌کند، بخندد. در پایان نیز آئین‌های بدرقه نوروز قرار دارد که از آن به سیزده بدر و چارده بدر تعبیر و چارده بدر تنها در نهاوند انجام می‌شود.
دیوان‌های شعر از دوره سامانی تا عصر حاضر مزین به نوروز
تمیم داری، سخنران دیگر این نشست با اشاره به ماندگاری نوروز تا به امروز گفت: جشنهای نوروز با کوشش و مجاهدت دائمی مردم ایران و دلبستگی شدید آنها توانست موجودیت خود را در برابر سلطه بیگانه حفظ کند. به ویژه دو جشن بزرگ نوروز و مهرگان حتی در دربار خلفا رسمیت یافت. خاندان‌های متنفذ و دانشمند ایرانی مانند برامکه، آل‌سهل و آل نوبخت و فرقه فعال ایران‌دوست شعوبیه، خلفا را ناگزیر کردند تا این اعیاد را که در آغاز به عنوان مراسم گبران و آئین مغان، مطروده بود، به نام یکی از جشنهای بزرگ ملی بپذیرند. ابیات دل‌انگیزی که سخنوران تازی آن عهد درباره جشنهای نوروز سروده‌اند، دلیل تأثیر و نفوذ این اعیاد ایرانی در دستگاه خلفای عرب بوده است. از جشن بزرگ و بهاری نوروز در تمام متون ادبی و دیوان‌های شعر از دوره سامانی تا عصر حاضر با زیباترین بیان و شیواترین زبان یاد شده است.
وی با اشاره به انتقال جشنهای ایرانی از جمله جشن نوروز درهندوستان از زمان همایون‌شاه اظهار کرد: عهد سلطنت بابریان (گورکانیان هند) دوره اعتلای فرهنگ ایران و کمال و فروغ و رونق زبان و ادبیات فارسی است. بابریان معاصر صفویان بودند. روابط سیاسی بین ایران و هند در این دروه صمیمانه و دوستانه بوده است. نصیرالدین همایون پادشاه به سال 945- 946 ه.ق در محل چونسه وقنوج از شیرشاه سوری شکست خورد و به دربار شاه طهماسب صفوی پناهنده شد. شاه طهماسب خیلی آبرومندانه از او پذیرایی کرد. پس از چند ماه همایون شاه با سپاهی بالغ بر دوازده هزار سوار از بزرگان و سرداران قزلباش تحت رهبری و قیادت سلطان مراد میرزا، یکی از پسران شاه طهماسب، به هند بازگشت و دوباره به کمک نیروی ایرانی، پادشاهی از دست رفته را پس گرفت و سال 962 ه. ق با شکست دادن سوریان، روی کار آمد.
عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به مهاجرت شاعران و ادیبان ایرانی به دربارهند بیان کرد: البته باید اضافه کرد که پناهنده شدن همایون شاه به دربار صفوی و روی کار آمدن سوریان در هند، دوره فترت بابریان (تیموریان هند) بشمار می‌رود. شاهنشاهان بابری ایرانی‌نژاد و فرهنگ بابریان فرهنگی ایرانی مخلوط و مقرون با عوامل شبه قاره است. زبان فارسی در دوره بابریان زبان درباری و رسمی بوده است. سخنوران و دانشورانی که از ایران به هند، روی آوردند و آثاری گرانبها از خود بجا گذاشتند، مانند: نظیری نیشابوری، ظهوری ترشیزی، حکیم کاشانی، صائب تبریزی، عرفی شیرازی و بیدل.
تمیم‌داری با اشاره به وسط بودن ایران گفت: ابن سینا می‌گوید ایران قلب عالم است. این وسط قرار گرفتن بین تمدن شرق و غرب باعث شده تا ایران با کشورها مسیرهای ارتباطی خوبی داشته باشد. یکی از این مسیرهای ارتباطی نوروز است که حتی امروز ترکیه نیز با توجه به جاذبه های گردشگری این جشن باستانی تلاش در حمایت از برگزاری آن دارد.
وی با اشاره به کردهای ساکن در ترکیه بیان کرد: این قوم که در ترکیه ساکن هستند تا چند سال پیش برای برگزاری نوروز در این کشور با مشکل روبرو بودند اما چند سالی است که دولت ترکیه از برگزاری این جشن در مکان‌های عمومی استقبال می‌کند. با این حال نوروز در کشور ما تنها از سوی مردم رونق داده شده و تا به امروز در بزرگ داشتن آن در جشنهای خصوصی به حیات خود ادامه داده است.
عضو هیات علمی دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی عنوان کرد: با توجه به سابقه ای که برای نوروز برشمردیم و نفوذی که در کشورهای همسایه و آسیای میانه دارد دولتمردان ما می‌توانند از پتانسیل این آئین بهره‌های بسیاری ببرند که متاسفانه در چند سال گذشته از آن غافل بودند. نوروز در پاکستان، عراق، امارات، بنگلادش و جمهوری‌های استقلال یافته شوروی یک نقطه اشتراک به شمار می‌آید. متاسفانه برخی به این آئین نگاه مناسبی ندارند و آن‌را بازمانده از روزگار قبل از اسلام می‌دانند. در حالی که نوروز به دلیل ویژگی‌هایی مانند نو شدن زمین، به بار نشستن کشاورزی و دید و بازدید مرسوم در آن، نیاز جامعه امروز ماست.
منبع: ایبنا