دولت باید پاسخگوی نارضایتی‌ها باشد/ قبل از وقوع بحران، باید آن را شناسایی کرد

نویسنده کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران» گفت: در این کتاب تلاش کرده‌ام بر اساس چارچوب نظری که گزارش توسعه انسانی 2014 ارائه داده است راه‌حل‌هایی برای خروج از آسیب‌پذیری و بالا بردن تاب‌آوری پایین ارائه دهم که در پایان به 3 راهکار دست یافتم.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست نقد ‌و بررسی کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران؛ آسیب‌پذیری و تاب‌آوری» با حضور سعید مدنی قهفرخی، نویسنده کتاب، حسین راغفر، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا، محمدامین قانعی‌راد، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و علی دینی‌ترکمانی، استادیار موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی سه‌شنبه، 21 آذر در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

سعید مدنی قهفرخی، نویسنده کتاب ضمن تشکر از موسسه رحمان و انتشارات پارسه گفت: ترتیب تدوین این کتب به این شکل بود که یک متن اولیه تهیه شد و تعدادی از اساتید در رشته‌های مختلف نظرات خود را درباره پیش‌نویس دادند، بنابراین این کتاب حاصل تلاش یک جمع است.

وی درباره موضوع کتاب «وضعیت توسعه انسانی در ایران» گفت: امروزه کمتر کسی است که تایید نکند، جامعه ایران یک جامعه بیمار است و با بحران‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مواجه است، برای همین صحبت از نامطلوب بودن کیفیت زندگی و شاخص‌های رفاه سلامت بحث تازه‌ای نیست.

نویسنده این کتاب با اشاره به شیوع آسیب‌های اجتماعی و روند فزاینده آن گفت: برای شناخت این وضعیت پژوهش‌های زیادی صورت گرفته است ولی واقعیت این است که در زندگی روزمره خود هر روز با این پدیده‌ها سر و کار داریم. جای خوشبختی وجود دارد که راحت می‌توان درباره این مسائل صحبت کرد و آستانه بحث درباره مسائل اجتماعی بالا رفته است، در عین حال جای تاسف دارد به خاطر اینکه نوعی بی‌تفاوتی ایجاد شده است.

مدنی‌قهفرخی به گزارش توسعه انسانی اشاره کرد و گفت: وضعیت توسعه انسانی ایران در یک جمله آسیپ‌پذیری بالا و تاب‌آوری پایین را بیان می‌کند. آسیب‌پذیری در این کتاب وضعیتی است که نشان می‌دهد افراد در برابر خطرها و شک‌ها قادر به مقابله نیستند و بلافاصله در مقابل هر شک یا شرایط جدید در برابر تهدید یا شرایط نامطلوب‌تری نسبت به وضع موجود قرار می‌گیرند.

وی با اشاره به تاب‌آوری گفت: بنابراین آسیب‌پذیری بالا به معنی این است که جامعه هرچه در مقابل شک‌هایی که به آن وارد می‌شود ضعیف‌تر باشد در مقابل آن تاب‌آوری پایین ایجاد می‌شود. منظور از تاب‌آوری امکان مدارا و سازگاری با حوادث نا‌مطلوب است که با آن مواجه هستیم. ایران بر اساس یک ارزیابی کلی از وضعیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی، جامعه‌ای است که دارای آسیب‌پذیری بالا و تاب‌آوری کم است. هر چه جامعه توسعه‌یافته‌تر، عادلانه‌تر و دموکراتیک‌تر باشد آسیب‌پذیری کمتر و تاب‌آوری بالاتر است.

نویسنده این کتاب گفت: برخی از عوامل داخلی آسیب‌پذیری بالا و تاب‌آوری پایین در جامعه ایران نابرابری درآمدی بالا، تعمیق شکاف‌های مختلف اعم از شکاف درآمد، شکاف‌های منطقه‌ای، تفاوت‌های بین استان‌ها و مناطق مختلف، شکاف در سلامت و آموزش و تبعیض جنسیتی است.

مدنی‌قهفرخی درباره تبعیض جنسیتی گفت: تبعیض جنسیتی تقریبا در تمام سطوح جامعه ایران وجود دارد و در کتاب تصویر تبعیض جنسیتی در حوزه قدرت، دسترسی به قدرت، سلامت، کار و اشتغال و در حقوق عمومی ارائه شده است. فقر شدید و مطلق آسیب پذیری را بالا می‌برد و این روند موجود به خصوص در دهه اخیر افزایش داشته و فقر مطلق و شدید شرایط را بدتر کرده است.

وی درباره برخی عوامل زیست‌محیطی گفت: مصرف‌گرایی، نابودی جنگل‌ها، تخریب مراتع، انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی آب‌ها، مجموعه عواملی است که بر اساس آمار، ارقام رسمی و مطالعات انجام شده روندی را در جامعه ایران ایجاد کرده که آسیب‌پذیری را افزایش داده است. همه کشورها تحت تاثیر عوامل بین‌المللی هستند، یکی از آنها بی‌ثباتی بازارهای مالی است که از سال 2008 با بحران مالی در آمریکا و بعد اروپا و بعد کل مناطق جهان شروع شد.

نویسنده این کتاب خاطرنشان کرد: نا‌امنی غذایی که در سطح جهانی وجود دارد و بلایای طبیعی مانند تغییرات آب و هوایی، زلزله و خشکسالی از عواملی هستند که در کتاب مورد بررسی قرار گرفتند. منازعه و خشونت هم یکی از عواملی است که در سطح جهانی تاثیرات خود را بین کشورها گذاشته است. به طور مشخص جامعه ما از منازعه و خشونت که در عراق است تاثیر پذیرفته است و حتی منازعه در سوریه هم بر جامعه ما تاثیر گذاشته است.

مدنی‌قهفرخی درباره فصل آخر کتاب گفت: در فصل آخر کتاب تلاش شده است که بر اساس همان چارچوب نظری که گزارش توسعه انسانی 2014 ارائه داده است، راه‌حل‌هایی برای خروج از آسیب‌پذیری و برعکس کردن روند ارائه شود. برای کمتر کردن آسیب‌پذیری و بالا بردن تاب‌آوری پایین سه راهکار کلان ارائه شده است، یک تعهد همگانی است که منظور از آن تعهد مشترک در سطح ملی و جهانی برای تامین خدمات اجتماعی، حمایت اجتماعی و اشتغال کامل است.

وی راهکار دوم را ایجاد نهادهای پاسخگو و جوامع منسجم خواند و گفت: اینجا دولت به مفهوم یک نظام دموکراتیک است که پاسخگو است و امکان بیان نارضایتی‌ها را فراهم می‌کند و از این اعتماد برخوردار است که می‌تواند بسیج اجتماعی را برای ایجاد یک تعهد مدنی برای بهبود وضع فراهم کند.

سوم اصلاح سیاست‌ها و سیاستگذاری برای بهبود وضع است، سیاست‌ها اعم از سیاست‌های اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی است. چهارمین راهکار پیشگیری است؛ شک‌ها و بحران‌هایی که در پیش است کما‌بیش قابل شناسایی است و می‌توان بر اساس پژوهش‌ها و تحقیق‌ها بحران‌هایی که به سمت جوامع می‌آید را شناخت و  آنها را کنترل کرد.

گفتنی است این کتاب توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه چاپ شده است و گزارشی از وضعیت توسعه‌ انسانی در ایران  بر اساس گزارش توسعه‌ انسانی «سازمان ملل متحد» است که به وضعیت کنونی ایران در حوزه‌ آسیب‌پذیری و تاب‌آوری می‌پردازد.