نهادهای اجتماعی در احیای امید اجتماعی نقش اساسی دارند

استاد جامعه‌شناسی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با بیان اینکه نهادهای اجتماعی در احیای امید اجتماعی نقش اساسی دارند گفت: تولید اجتماعی باید در نهاد‌های جامعه مورد توجه قرار گیرد، نهادهای اجتماعی مثل خانواده، مدرسه، مذهب، رسانه‌ها و حتی نهادهای دیگر نظیر نهادهای قضائی و پلیس باید به نحوی بتوانند امید اجتماعی را تولید کنند.

به گزارش عطنا، همایش«امید اجتماعی در ایران» به همت موسسه رحمان با همکاری دانشگاه علامه‌طباطبائی و نهادهای علمی، پژوهشی و مدنی، با محوریت «چیستی مفهوم و دستاوردهای نظری در حوزه امید اجتماعی»، «وضعیت امید اجتماعی در ایران»، «سبب‌شناسی امید اجتماعی و آثار و پیامدهای آن» و «راهکارهای ارتقای امید اجتماعی» در روزهای دوشنبه، 7 اسفند و سه‌شنبه، 8 اسفند از ساعت 10 تا 19 در سه قسمت تخصصی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه‌طباطبائی برگزار شد.

مصطفی معین، رئیس همایش امید اجتماعی، هادی خانیکی، دبیر همایش، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه‌طباطبائی، مصطفی ملکیان، فیلسوف و استاد دانشگاه، سارا شریعتی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران و محمدمهدی اردبیلی، مدرس فلسفه در این همایش به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند و هیئت رئیسه و اعضای هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه در روز نخست و مراسم افتتاحیه این همایش حضور داشتند.

شهیندخت مولاوردی، معاون رئیس‌جمهور در امور حقوق شهروندی، علیرضا علوی‌تبار، فعال سیاسی و روزنامه‌نگار، محمدامین قانعی‌راد، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، محمدجواد غلامرضاکاشی، عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه‌طباطبائی، حسین پاینده، استاد نظریه و نقد ادبی، بیژن عبدالکریمی، استاد فلسفه و نعمت‌الله فاضلی، استاد انسان‌شناسی و فرهنگ نیز در روز دوم و مراسم اختتامیه این همایش به ایراد سخنرانی پرداختند.

محمدامین قانعی‌راد، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در این همایش گفت: امید اجتماعی به مثابه ویژگی وجدان جمعی و پدیده‌ای فردی و جمعی است.

وی در این همایش تفکیک جنبه‌ فردی و جمعی «امید» را دشوار دانست و گفت: بهتر است این دو جنبه را از نظر تحلیلی از هم جدا کنیم، آدم‌ها می‌توانند امیدوار یا ناامید شوند. بی‌عدالتی، تورم و نابرابری باعث ناامیدی افراد جامعه می‌شود ولی پس از گذشت چند روز افراد دوباره امیدوار می‌شوند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در افزود: امید اجتماعی را می‌توان به عنوان یک وضعیت هستی‌شناسی در نظر گرفت که در این حالت یک وضعیت جمعی است. یعنی در اینجا «امید اجتماعی» ویژگی فرد یا افراد نیست بلکه ویژگی خود جامعه است.

قانعی‌راد به ویژگی جامعه به عنوان یک ارگانیسم اشاره کرد و اظهار کرد: جامعه را می‌توان پیکر یک انسان در نظر گرفت و صرف نظر از اینکه افراد جامعه به خود خود امیدوار هستند یا نیستند از خود پرسید آیا جامعه  به خودی خود امیدوار یا ناامید است؟

وی سپس واژه‌ «امید اجتماعی» را مورد تحلیل قرار داد و گفت: امید اجتماعی دارای ویژگی‌های دو گانه‌ای است، یعنی از طرفی نگرش است و از دیگر سو یک وضعیت هستی‌شناختی است.

این استاد جامعه‌شناسی در مورد بیماری جامعه هشدار داد و گفت: بحثی که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که جامعه سالم است یا بیمار و آیا مجموعه افرادی که در جامعه زندگی می‌کنند سالم هستند یا بیمارند. جامعه در شرایط بیماری نیز می‌تواند به عنوان یک ارگانیسم بزرگ در جهت بهبود حرکت کند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور سپس جامعه را دارای ظرفیتی برای نو شدن دانست و توضیح داد: جامعه ظرفیتی برای از نو آغاز کردن دارد، جامعه‌ای که امید اجتماعی دارد می‌تواند خود را بازتولید کند. ویژگی وجدان جمعی می‌تواند به جامعه کمک کند که خود را ترمیم کند، تا هنگامی که در معرض مشکلات قرار می‌گیرد آسیب نبیند.

جامعه باید قادر باشد به  تولید اجتماعی «امید» بپردازد. کارکرد اساسی امید اجتماعی تولید و بازتولید خود جامعه است و به نظر می‌رسد این تولید و بازتولید در جامعه ما دچار مشکل شده است.

قانعی‌راد «تولید اجتماعی امید» را راه حل ترمیم جامعه و برون رفت از بحران‌ها عنوان کرد و ادامه داد: جامعه در مسیر بحران‌ها نیاز به ترمیم دارد و این ترمیم توسط خود جامعه صورت می‌گیرد. منظور از امیدواری این نیست که افراد آن جامعه امیدوارند بلکه خود جامعه امیدوار است. جامعه باید قادر باشد به  تولید اجتماعی «امید» بپردازد، یعنی جامعه ظرفیتی برای‌خودفهمی،خودسازی، بازسازی تامل داشته باشد.

این جامعه‌شناس توجه به این پرسش که «جامعه‌ ایران تا چه اندازه امیدوار است» را حائز اهمیت خواند و گفت: باید به دنبال پاسخی برای این پرسش باشیم، جامعه ایران به عنوان یک جامعه و به عنوان یک کلیت چه مقدار می‌تواند تولید امید اجتماعی کند. امید اجتماعی برای افراد انرژی عاطفی ایجاد می‌کند و در زندگی و نگاه افراد موثر است. کارکرد اساسی امید اجتماعی تولید و بازتولید خود جامعه است و به نظر می‌رسد این تولید و بازتولید در جامعه ما دچار مشکل شده است.

وی درباره نهاد‌های اجتماعی گفت: تولید اجتماعی باید در نهاد‌های جامعه مورد توجه قرار گیرد، نهادهای اجتماعی مثل خانواده، مدرسه، مذهب، رسانه‌ها و حتی نهادهای دیگر نظیر نهادهای قضائی و پلیس باید به نحوی بتوانند در جامعه تولید اجتماعی امید کنند، در حالی که جامعه ایران در تولید اجتماعی دچار بحران شده و نهادهای اجتماعی قادربه تولید امید نیست.

قانعی‌راد به مشکلاتی که ایران در مسیر توسعه داشته است اشاره کرد و گفت: جامعه ایران در مسیر توسعه با مسائل بحرانی زیادی مواجه شده و فراز و نشیب‌های زیادی را در سیر تاریخی خود طی کرده است، حل این مشکلات و از سر گذراندن این حوادث نقطه‌ عطفی در تاریخ ایران به شمار می‌رود، جامعه ایران با عبور از این بحران‌ها گامی در جهت قدرتمند شدن برداشته است.

این استاد جامعه‌شناسی در پایان هدف از سخنرانی‌اش را « تصریح امید اجتماعی در جامعه» اعلام کرد و گفت: هدف من از این سخنرانی این بود که ذهن پژوهشگران را به اینکه چگونه می‌توان نیروی حیاتی جامعه را دوباره احیا کرد سوق دهم.