رسانه‌ها باید از سیاسی شدن بحران‌ها پرهیز کنند/ روزنامه‌نگاری بحران یک روزنامه‌نگاری خاص است

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه رسانه‌ها باید از سیاسی شدن بحران‌ها پرهیز کنند، اظهار کرد: وقتی بحران‌ها بزرگنمایی می‌شوند و منفی‌گرایی در بازتاب اخبار بحران خیلی رایج می‌شود و می‌بینید چه رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور و چه رسانه‌های داخلی از همان لحظات اول بحران و حادثه به انتقاد و منفی‌گرایی و عملاً در برخی از اوقات با شدت عمل خود، مدیریت بحران را فلج و ناکارآمد می‌کنند.

به گزارش عطنا، محمدمهدی فرقانی، 14 اسفندماه در مراسم افتتاحیه همایش ملی «رسانه‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در خدمت کاهش خسارات بلایای طبیعی» در سالن شورای دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، بیان کرد: این همایش در چهار پنل اختصاصی و برای بررسی نقش رسانه‌های سنتی در بخش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و موضوع به‌اصطلاح فیک‌نیوزها و اخبار جعلی و نحوه مقابله با آنها در بحران‌ها و حوادث برگزار می‌شود.

وی در ادامه به همکاری دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با کمیسیون ملی یونسکو در ایران اشاره کرد و گفت: تاکنون همکاری خوبی با این کمیسیون داشته‌ایم و در دو سال اخیر نیز دوره‌های مشترک فراوانی از جمله در زمینه آموزش روزنامه‌نگاران افغانستانی و دوره مدرسان ارتباطات برای ارتقای نگرش نسبت به ضرورت مدیریت منابع آب را برگزار کردیم و دوره‌های دیگری نیز پیش‌بینی شده است که می‌تواند سطح ملی تولید محتوا و دانش را در این حوزه افزایش دهد.

فرقانی تصریح کرد: همایش ملی «رسانه‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در خدمت کاهش خسارات بلایای طبیعی» نقش رسانه‌های سنتی و نوین را در کمک به کاهش خسارات بلایای طبیعی بررسی می‌کند و وقتی می‌گوییم کمک، واقعاً هم منظور ما کمک و همکاری در این زمینه است و منظور ما این نیست که رسانه‌ها می‌توانند معجزه‌ها کنند ولی می‌توانند فضا‌سازی و نقش‌آفرینی داشته باشند.

دبیر این همایش خاطرنشان کرد: متأسفانه ساختارها و آموزه‌های سنتی روزنامه‌نگاری در همه جای جهان مبتنی بر بحران، کشمکش، تضاد و ارزش خبری برخورد، است. یعنی هر رویداد و اتفاقی که ابعاد فاجعه‌آمیز بزرگتری داشته باشد برای رسانه‌ها ارزش خبری بیشتری دارد و خبر مهم‌تری تلقی می‌شود و در نهایت بیشتر به آن می‌پردازند.

وی با اشاره به اینکه بحث ما این است که اتفاق‌ها و بحران‌ها چه طبیعی و یا غیرطبیعی در وهله اول، انسان‌مدار و انسان‌محور هستند، گفت:‌ ضروری است که رسانه‌ها به ابعاد انسانی رویداد‌ها بیشتر از زمینه صرفاً حادثه‌ای آن توجه کنند.

فرقانی با بیان اینکه رسانه‌ها باید ضمن انعکاس اطلاعات دقیق و صحیح به این نکته توجه کنند که چگونه مردم باید از بحران عبور کنند، افزود: می‌توان هویت‌های فردی و جمعی از بین رفته بر اثر حادثه را بازسازی کرد و در نتیجه رسانه‌ها برای اینکه چنین نقشی را در جامعه ایفا کنند، نیاز دارند تا روزنامه‌نگاران در ایران و سراسر جهان به نگرش و دانش علمی برای تشخیص تأثیر و نقش خود، اطلاع پیدا کنند.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی تأکید کرد: بسیاری از روزنامه‌نگاران ما حداقل آموزش‌های تخصصی لازم را در زمینه روزنامه‌نگاری بحران ندیده‌اند و در کارگاه‌هایی که در این زمینه نیز برگزار می‌شود، شرکت نمی‌کنند و بیشتر با بحث‌های ارزش‌های خبری و چگونگی بازتاب آنها آشنا هستند.

وی درباره همین موضوع اضافه کرد: در نتیجه بحران‌ها بزرگنمایی می‌شوند و منفی‌گرایی در بازتاب اخبار بحران خیلی رایج می‌شود و می‌بینید چه رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور و چه رسانه‌های داخلی از همان لحظات اول بحران و حادثه به انتقاد و منفی‌گرایی و عملاً در برخی از اوقات با شدت عمل خود، مدیریت بحران را فلج و ناکارآمد می‌کنند.

در حوادث 11 سپتامبر آمریکا، رسانه‌ها با هیجان‌زدگی تمام و بلافاصله مسلمانان را متهم کردند و بعد از آن بود که رسانه‌های بین‌المللی تا حد زیادی یاد گرفتند که براساس عقلانیت و منطق و نه براساس احساسات و هیجان با بحران‌ها و حوادث برخورد کنند.

فرقانی یادآور شد: البته بحث من این نیست که نباید مدیریت بحران نقد شود و باید حتماً نقد شود و بر کار مدیریت بحران حتماً باید نظارت وجود داشته باشد و درمورد عملکرد مدیریت بحران؛ رسانه‌ها باید پیگیری کنند اما همه این موارد باید در بستر و به اصطلاح کانتکست و عبور از بحران تعریف شود. در واقع امکان عبور از بحران و امید به زندگی و آینده و همچنین بازتولید آن بسیار مهم است.

عضو هیئت علمی گروه روزنامه‌نگاری دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه رسانه‌ها در بحران‌ها و حوادث باید جریان داشتن زندگی را در روایت‌های خود مد نظر قرار دهند، گفت: باید از سیاسی شدن بحران‌ها پرهیز شود.

وی اذعان کرد: مشکل ما این است که حتی بحران‌های طبیعی در کشور بلافاصله و به‌شدت سیاسی می‌شود و هر بحران که سیاسی شد در بستر و به‌اصطلاح کانتکست سیاسی مورد بحث قرار می‌گیرد و همه چیز سیاه و سفید دیده شده و با نظر موافق و مخالف همراه می‌شود و در نتیجه امکان و فرصت برای سامان‌دهی و رسیدگی بهتر و سریعتر به آن بحران و حادثه از دست می‌رود.

فرقانی با اشاره به اینکه روزنامه‌نگاری بحران یک نوع روزنامه‌نگاری خاصی است، گفت: بعد از حادثه 11 سپتامبر این نوع روزنامه‌نگاری وارد مرحله و فضای جدیدی شد و این در حالی بود که تا قبل از آن هیجان‌زدگی و احساسات بر فضای روزنامه‌نگاری بحران غالب بود.

وی خاطرنشان کرد: در حوادث 11 سپتامبر آمریکا، رسانه‌ها با هیجان‌زدگی تمام و بلافاصله مسلمانان را متهم کردند و بعد از آن بود که رسانه‌های بین‌المللی تا حد زیادی یاد گرفتند که براساس عقلانیت و منطق و نه براساس احساسات و هیجان با بحران‌ها و حوادث برخورد کنند.

استاد روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: باید دانش و منطق روزنامه‌نگاری بحران را تولید و ترویج کنیم و روزنامه‌نگاران نیز باید این نوع روزنامه‌نگاری را یاد بگیرند و در آن آموزش و تخصص و به‌نوعی مهارت پیدا کنند.

وی خواستار ایجاد بینش و نگرش در زمینه روزنامه‌نگاری بحران و تولید دانش آن در سطح فرهنگ عمومی جامعه شد و گفت: رسانه‌ها در روزنامه‌نگاری بحران باید برای سامان‌دهی هر چه سریعتر و بهتر امور، مقابله با شایعات و همچنین پاسخگویی نهادهای مسئول به انتشار اخبار دقیق و صحیح بپردازند.

به گفته فرقانی، متأسفانه در چند ماه اخیر حجم شایعات در فضای مجازی بسیار متراکم و انبوه بود و امروزه نیز یکی از مشکلات روزنامه‌نگاری سایبر و مجازی نیز دقیقاً همین است.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، روزنامه‌نگاری بحران را نوعی تخصص در قالب مهارت، بینش و نگرش دانست و اظهار کرد: باید در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی این نوع روزنامه‌نگاری را ترویج دهیم تا بتوانیم با انتشار اخبار دقیق، صحیح، جامع و بدور از دامن زدن به شایعات از بحران عبور کنیم.