باید به دنبال راه‌حل‌های غیرقیمتی باشیم/ تلنگری به پیش‌فرض‌ها

استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه کتاب «ریچارد ثیلر» تلنگری به پیش‌فرض‌ها است، گفت: افزایش قیمت بنزین، برق و خودرو راه‌حل مناسبی برای کاهش آلودگی محیط‌زیست نیست چون عواقب بدی در جامعه دارد بنابراین باید به دنبال راه‌حل‌های غیرقیمتی باشیم؛ اقتصاد رفتاری به درست تصمیم گرفتن کمک می‌کند.

به گزارش عطنا، مراسم رونمایی از کتاب «تلنگر» اثر ریچارد تیلر (برنده نوبل اقتصاد ۲۰۱۷) به همت انجمن علمی-دانشجویی جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با حضور مرتضی رستمی، دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی این دانشگاه و مترجم کتاب «تلنگر»، حبیب مروت، استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه، نرگس درویش، استاد اقتصاد رفتاری دانشگاه الزهراء و جمعی از استادان و دانشجویان چهارشنبه، ۵ اردیبهشت‌ماه در سالن ارشاد این دانشکده برگزار شد.

حبیب مروت، استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی در بخشی از این نشست، گفت: اصلاحاتی در کتاب تلنگر وجود دارد که شما باید با فرهنگ نویسنده آشنا باشید تا مثال‌ها و اصطلاحات آن را درک کنید.

وی به وجود اصطلاحاتی از رشته‌های مختلف روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و مواردی از این قبیل در کتاب اشاره کرد و افزود: بنابراین ترجمه این کتاب واقعاً کار سختی بوده چون از یک طرف تجمیع رشته‌های مختلف و از طرف دیگر ترویج رشته اقتصاد است.

استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: چند نفر از رشته‌های مختلف از جمله روان‌شناسان، اقتصاددانان، و جامعه‌شناسان، کتاب تلنگر را ترجمه کرده‌اند که نشان‌دهنده زبان مشترک این کتاب است، افراد عادی نیز کتاب تلنگر را درک می‌کنند؛ کمتر کتابی داریم که چنین ویژگی را داشته باشد.

مروت در ادامه به تلفظ نام نویسنده کتاب اشاره کرد و افزود: نویسنده کتاب «تلنگر» تیلر یا ثیلر است و قطعاً تایلر نیست، من در رساله دکترا از اسم ایشان به عنوان تالر استفاده کردم اما بعد از اینکه جایزه نوبل را گرفتند، همه حساس شدند که بدانند که آیا این آقا تالر است یا تیلر؛ من از آقای دکتر مشیری، استاد دانشگاه‌ در آمریکا، در این رابطه سئوال کردم که او هم نویسنده کتاب تلنگر را «ثیلر» خطاب کردند.

وی در رابطه با کاربردهای سیاستی در کتاب تلنگر گفت: در کتاب تلنگر سیاست‌های کاربردی و راه‌حل‌های عملی زیادی برای رفع مشکلات اساسی آمده است که اگر می‌خواستیم این مشکلات را صرفا توسط مکانیزم‌های اقتصادی رفع کنیم شاید نمی‌توانستیم یا بسیار هزینه‌بردار بود اما در این کتاب به پیش‌فرض‌هایی تلنگر زده می‌شود که خیلی از مشکلات را حل می‌کند، سیاست‌هایی که در کتاب آمده ممکن است در یک جایی جواب دهد و در جایی دیگر جواب ندهد به طور متوسط این سیاست‌ها در بیشتر جهان جواب داده است، مثلاً در اهدای عضو، حق بیمه و در بحث بازنشستگی؛ بنابراین ‌من توصیه می‌کنم حتماً این کتاب را بخوانید زیرا بینش جدیدی در آنها ایجاد می‌شود.

استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی درباره اقتصاد رفتاری اظهار کرد: در اقتصاد رفتاری دنیل کانمن، استاد آقای ثیلر نابغه و روان‌شناس و افرادی مثل آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد، در پی توسعه اقتصاد رفتاری را گرفته بودند، آدام اسمیت در ۱۷۷۶ کتاب ثروت ملل را نوشت و دیدگاه کلاسیک‌ها را مطرح کرد و کتابی دیگری در حوزه اقتصاد نوشت که دیدگاه روان‌شناسی را در آن مطرح کرد.

مروت افزود: پس اقتصاد رفتاری از قبل وجود داشته است، کتاب‌های مختلفی وجود دارد که بیان می‌کند چرا اقتصاد رفتاری پیش نرفت یا رشد نکرد، منظور من این است که ما صرفا نباید روی کتاب «تلنگر» تمرکز داشته باشیم.

وی اضافه کرد: اقتصاد رفاه و شادی نیز یکی از زیرمجموعه‌های اقتصاد رفتاری است و خیلی روی آن کار می‌شود ما در اقتصاد می‌گوییم که افراد به دنبال حداکثر کردن مطلوبیتشان‌اند ولی آیا این مطلوبیت با همه آن چیزهایی مثل شادی و رفاه که ما به دنبال آن هستیم سازگار است یا نه.

استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی به شاخه دیگری از اقتصاد رفتاری اشاره کرد و ادامه داد: افراد بر چه اساسی تصمیم می‌گیرند و رفتارهایی که انجام می‌دهند از کجا نشئت می‌گیرد علوم اعصاب به این می‌پردازد که بر فرض وقتی شما خانم‌ها را می‌بینید چه اتفاقی در مغزتان می‌افتد و یا برعکس و در واقع همه اینها به این جهت است که رفتار آدم‌ها را توضیح دهد.

مروت با مقایسه یک انسان عادی و یک انسان اقتصادی بحث خود را پیش برد و گفت: یک انسان اقتصادی که هیچ‌گاه اشتباه نمی‌کند را در نظر بگیرید تا رفتار آن را توصیح دهیم، یک نکته در اینجا وجود دارد این که ما اشتباه می‌کنیم اما در علم اقتصاد اشتباه را کنش ترجمه می‌کنیم؛ ما همواره انسان کاملی را در نظر می‌گیریم بنابراین انحراف او از مجموعه‌ای از رفتارها را اشتباه محسوب می‌کنیم درحالی‌که این نمی‌تواند اشتباه باشد زیرا این خود ما بودیم که تعریف کردیم که چه چیزی خوب و چه چیزی بد است.

وی تاکید کرد: اقتصاد رفتاری مکمل اقتصاد نئوکلاسیک است اما جایگزین آن نیست، اقتصاد رفتاری می‌خواهد کمک کند تا نحوه رفتار انسان را توضیح دهیم‌. اقتصاد نئوکلاسیک بخش عمده‌ای از رفتارهای ما را توضیح می‌دهد اما بخش دیگری را نیز توضیح نمی‌دهد.

استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی به تعداد مقالاتی که ریچارد تیلر در ژورنال‌های معتبر به چاپ رسانده است اشاره کرد و گفت: این مقالات بسیار محدود بوده‌اند.

مروت به یکی از پایان‌نامه‌هایی اشاره کرد که در آن به مسئله آلودگی محیط زیست پرداخته شده بود و گفت: افزایش قیمت بنزین، برق و خودرو راه‌حل مناسبی برای کاهش آلودگی محیط‌زیست نیست چون عواقب بدی در جامعه دارد بنابراین باید به دنبال راه‌حل‌های غیرقیمتی باشیم.

وی درباره کنش‌های انسانی گفت: ما کنش‌های انسان‌ها را خطای قمارباز نامیدیم، به این مفهوم که اگر قماربازها سکه‌ای را ۵ بار پرتاب کنند و شیر بیاید و برنده بشوند در اینجا نیز که فکر می‌کنند همیشه برنده هستند بنابراین شرط‌بندی‌های بزرگتری می‌کنند.

استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی درباره آلودگی‌های محیط زیستی گفت: نزدیک به ۳۰ سال است که ما در ایران بحران آب داریم اما به آن اهمیتی داده نمی‌شود چرا که تا به حال اتفاق خاصی پیش نیامده است؛ فکر می‌کنیم چون سه سال بحثی را مطرح کردیم و اتفاقی پیش نیامد پس چند سال بعد نیز اتفاقی نخواهد افتاد، ما طی پرسشنامه‌ای بررسی کردیم و متوجه شدیم که بینش افراد واقعا این‌گونه است.

مروت تصریح کرد: یکی از  راه‌حل‌های جلوگیری از بی‌آبی در کشور این است که ما علاوه بر تابستان، در زمستان نیز به آب فکر کنیم و با روش مختلف به این موضوع بپردازیم همانطور که ریچارد ثیلر در کتاب «تلنگر» به ارائه راهکارهای اینچنینی پرداخته است.

حبیب مروت، استادیار اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی به تحقیقی درباره صرفه‌جویی انرژی که از نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده در آن استفاده شده بود اشاره کرد و در پایان گفت: بر فرض شما دستگاهی مانند ماشین لباسشویی می‌خرید، این وسیله تنظیمات پیش‌فرضی را دارد که این تنظیماتِ پیش‌فرض لزوما مناسب شما نیستند، ما طی تحقیقی دیدیم که واقعا هیچکس این تنظیمات را تغییر نمی‌دهد، حالا اگر ما این «تلنگر» را ایجاد کنیم که این تنظیمات پیش‌فرض را از ۲۰ درجه به ۳۰ درجه تغییر دهید، قطعا اثرات مثبت زیادی درپی خواهد داشت.