نباید شوک‌های «سیاست‌گذاری» با شوک‌های «تحریم» اشتباه گرفته شود

سرپرست گروه پژوهش‌های بازرگانی داخلی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با بیان اینکه نباید شوک‌های سیاست‌گذاری به جای شوک‌های تحریم اشتباه گرفته شود، گفت: سیاست‌گذاری درست می‌تواند شدت اثرات تحریم‌ها را کاهش دهد، پژوهش‌ها نشان می‌دهد رفاه خانوارها  با اجرای تحریم ها کاهش یافته است.

به گزارش عطنا، همایش بین‌المللی «بررسی ابعاد حقوقی و تجاری دوره جدید تحریم‌های یک‌جانبه ایالات متحده آمریکا علیه ایران» به همت موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی چهارشنبه، 27 تیرماه در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران برگزار شد.

خلیل حیدری، سرپرست گروه پژوهش‌های بازرگانی داخلی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در بخشی از این همایش درباره «اثرات تحریم و فقر و توزیع درامد در ایران» به سخنرانی پرداخت و در ابتدا گفت: دو نوع تحریم داریم که یکی تحریم‌های فراگیر است که به طور مستقیم مردم را مورد هدف قرار می‌دهد، و بعدی تحریم‌های هوشمند هستند که با اهداف بازدارندگی انجام می‌شود و ما عمدتا با تحریم‌های هوشمند روبرو هستیم بنابراین نباید هدف تحریم‌ها خانوارها باشد.

وی افزود: بیشتر اوقات دیده می‌شود که به جای سیاست‌های تحریم به مصادیق تحریم اشاره می‌شود بنابراین شوک‌های سیاست‌گذاری به جای شوک‌های تحریم در نظر گرفته شود و این اشتباه در سیاست‌گذاری به پای تحریم‌ها گذاشته شود که باید به این مسئله توجه کنیم.

سرپرست گروه پژوهش‌های بازرگانی داخلی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی ادامه داد: برای تعریف رابطه رفاه خانوارها با تحریم باید بین تعاریف این دو رابطه برقرار کنیم، طبق تعریفی با اجرای سیاستی اگر یک نفر وضعش بهتر شود و وضعیت بقیه تغییری نکند، ما تخصیص منایع ما خوب نیست و باید تغییر تخصیص منابع بدهیم.

حیدری ادامه داد: اینکه اگر تحریم‌ها بتواند تخصیص منابع ما را تغییر دهد به گونه‌ای که رفاه خانوارها کاهش پیدا کند، مفهومش این است که تحریم‌ها توانسته است روی رفاه خانوارها تاثیرگذار باشد، برای بررسی رفاه‌ خانوارها شاخص‌های رفاه، شاخص توزیع درآمد و شاخص‌ فقر مثل درصد خانواده‌های فقیر و شکاف طبقاتی و ... از جمله شاخص‌های مربوط رفاه خانوار مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی درباره تاریخچه تحریم‌ها گفت: از دهه 80 شمسی با توجه به مطرح شدن برنامه‌های هسته‌ای ایران تحریم‌ها به طور مشخص از سال 1389 شدت گرفتند تا انتهای برجام 18 تحریم علیه ایران توسط آمریکا وضع شده است، این تحریم‌ها در حوزه نفت، بانکداری و فعالیت‌های نظامی بوده است.

حیدری اظهار کرد: بررسی دهه شاخص‌های اقتصادی دهه 80 به بعد نشانگر تغییرات رفاه خانوار است، پژوهشی توسط دکتر فرزانگان و همکارانشان نشان می‌دهد صادرات نفت ما با تحریم‌ها کاهش یافته است و این مسئله روی رفاه شهروندان شهرنشین بیشتر از روستائیان تاثیرگذار بوده است و بیشترین تاثیر را روی دهک‌های بالای درآمدی ما داشته است.

وی ادامه داد: این مطالعه همچنین تحریم روی شاخص بانکداری آثار تحریم را مطالعه کرده است و نشان می‌دهد، 29 درصد رفاه خانوارها در اثر این تحریم‌ کاهش پیدا می‌کند.

سرپرست گروه پژوهش‌های بازرگانی داخلی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به پژوهش و تحلیلی که خودش انجام داده است، گفت: در این پژوهش ضریب جینی(محاسبه توزیع ثروت) و شاخص‌های فقر را بررسی کردیم، تفکیک درآمد بین سال‌های 1385 تا 1395 را انجام دادیم، از سال 1389 یعنی آغاز شدیدترین تحریم‌های نفتی و بانکی تا آغاز برجام در سال 1393 بیشتر درآمد خانوارها صرف موادغذایی شده است، خانوارهای دهک اول و دوم همیشه زیر خط فقر بودند و خانوارهای دهک سوم و چهارم نیز به مرز زیر خط نزدیک می‌شوند.

حیدری افزود: همچنین محاسبه ضریب جینی نشان می‌دهد؛ در سال 1389 اجرای هدفمند کردن یارانه‌ها را کنار تحریم‌ها داشتیم، در نتیجه توزیع درآمد شروع به کاهش کرده است، این نشان می‌دهد با اتخاذ سیاست‌های مناسب آثار تحریم‌ها را کاهش بدهیم اما این اجرای یارانه‌های نقدی خانوارها آنقدری نبوده است که خانوارها را از زیر خط فقر بیرون بکشد، هر چند نابرابری توزیع درآمد کاهش یافته اما درصد خانواده‌های فقیر همزمان افزایش یافته است.

وی خاطرنشان کرد: این مسئله (افزیش درصد خانوارها) در زمان برجام نیز با وجود توافق و از بین رفتن تحریم‌ها همچنان درصد صعودی فقر میان خانوارها ادامه پیدا می‌کند، علتش شاید باشد که توافقات به صورت علمی خیلی اجرایی نشد، در عمل آثار برجام اتفاق نیفتاد.

حیدری در جمع‌بندی پایانی ‌گفت: نباید شوک‌های سیاست‌گذاری با شوک‌های تحریم اشتباه گرفته شود، با سیاست‌گذاری درست می‌توان شدت تحریم‌ها را کاهش داد، همچنین تحریم‌هایی که گفته می‌شد هوشمند و با هدف بازدارندگی هستند، در رفاه خانوارها تاثیرگذار نیستند؛ باید در بخش سیاست‌گذاری بانکداری دقت شود تا دچار مشکلات بیشتری نشویم.