باز نگشتن به کشور به معنای پشت کردن به آن نیست

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با ارائه نتیجه پرسش‌های خود در گزارشی که از نسل دوم ایرانیان کانادایی در شهر ونکوور تهیه کرده بود، اظهار کرد: هر چند ایرانی‌های کانادایی تمایلی به بازگشت به ایران ندارند، اما همواره از کشور خود به عنوان یک کشور پر تاریخ یاد می‌کنند و به آن احترام می‌ورزند، برنگشتن به کشور به هیچ وجه به معنای پشت کردن به کشور نبوده است، همه مهاجران ایرانی به ایران و تاریخ آن می‌نازند و آن را باور دارند.

به گزارش خبرنگار عطنا، نشست «سیاست و هویت دایاسپورای ایرانی» در قالب همایش ملی مطالعات ایرانیان دور از وطن با مدیریت محمدحسین پناهی، استاد جامعه‌شناسی علامه طباطبائی و با سخنرانی محمدتقی کرمی، استاد مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی با موضوع «روایت رویارویی مهاجر ایرانی با هویت‌های برساخته شده از مهاجران در اروپا، فهم تجربه ایرانیان مهاجر در فرانسه»، جبار رحمانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی با موضوع «هویت به مثابه فرآیندی سیال و نا تمام لایه های هویتی ایرانی‌های بوپال در هند»، علیرضا صادقی، استاد مدیریت و برنامه‌ریزی درسی و پژوهشگر مطالعات چندفرهنگی و صلح با موضوع «ایرانیان دور از وطن، سنجش نگرش نسل دوم ایرانیان کانادایی»، در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.(گزارش تصویری)

در این نشست، علیرضا صادقی، استاد مدیریت و برنامه‌ریزی درسی و پژوهشگر مطالعات چندفرهنگی و صلح ضمن تشکر از برگزار کنندگان همایش، درباره ایده پژوهش خود گفت: سمیناری در کانادا برگزار شد که در آنجا ایرانی‌ها و دانشجویان ایرانی نیز حضور داشتند که برخی از آنها نمی‌توانستند به درستی فارسی صحبت کنند و برخی از ایرانی‌ها اصلا نمی‌توانستند فارسی بنویسند،. می‌خواستیم به عنوان دایاسپورا یک همایش در کانادا برگزار کنیم و زمانی که من برای دعوت برای برخی از دانشجویان مقیم کانادا ایمیل فارسی می‌فرستادم آنها متوجه نمی‌شدند؛ وقتی از نزدیک که با آنها مواجه شدم دیدم که آنها نه می‌توانند فارسی صحبت کنند و نه بنویسند، با ایرانی‌هایی نیز آشنا می‌شدم که فرزندان آنها فارسی نمی‌فهمیدند..

وی با اشاره به اینکه دایاسپورا بودن با مهاجرت تفاوت دارد، تصریح کرد: دایاسپورا به این معنا است که شما به اجبار به کشور دیگری رفته‌اید، اما یک مهاجر با پای خود می‌آید، لذا از نظر من مهاجرت با دایاسپورا تفاوت دارد.

صادقی با بیان اینکه کانادا کشور بسیار جوانی است و پارسال ۱۵۰ سالگی خود را جشن گرفت اما با وجود این فضایی را برای مهاجرت دیگر کشورها فراهم کرده است، گفت: لذا در کانادا کنگره‌ای برای ایرانیان وجود دارد و طبق گزارش‌هایی که تهیه کرده‌ام تا سال گذشته بیش از ۵۰۰ هزار نفر ایرانی در کانادا حضور داشتند که بعد از وقایع سال ۱۳۸۸ بیشتر شد.

وی درباره پژوهش خود تصریح کرد: میدان پژوهش من افراد ۶ تا۲۰ سال ایرانی کانادایی شهر ونکوور بود، بیست نمونه بود و مصاحبه‌کنندگان را همسان‌سازی کردم. سپس با استفاده از مصاحبه عمیق کدهایی به دست آوردم.

صادقی ادامه داد: از میان این افراد حدود ۳۰ درصد آنها در ایران متولد شده بودند اما در کانادا رشد کرده بودند. بقیه افراد در شهرهای کانادا متولد شده بودند و یک نفر هم در کویت متولد شده بود اما در کانادا رشد کرده بود؛ ۱۰ درصد آنها نمی‌توانستند به صورت روان به زبان فارسی صحبت کنند و نیمی از آنها نه می‌توانستند بنویسند و نه قادر به شناسایی حروف بودند.

صادقی سوالات، پاسخ‌ها و نتایج مصاحبه خود را این‌گونه بیان کرد:

 وقتی اسم ایران را می‌شنوید چه حسی به شما دست می‌دهد؟ تقریباً همه آنها ایران را دوست داشتند، اما شدت این دوست داشتن در کسانی که در ایران متولد شده بودند بیشتر بود اما همه آنها کانادا را به عنوان کشور اصلی می‌پنداشتند.

با شنیدن نام ایران به یاد چه چیزی می‌افتید؟ بیشترین فراوانی یاد عمو، دایی، خاله، ترافیک، شلوغی، نا امنی، عدم آزادی زنان، داشتن فرهنگ پایین و درصد کمی گفتند هیچی و یک نفر هم گفت خاورمیانه.

آیا مایلید به ایران بازگردید؟ پاسخ منفی بود، یکی از آنها هم پاسخش این بود که تا ۱۰ سال دیگر برنمی‌گردم اما اگر تا آن موقع شرایط ایران بهتر شد بر می‌گردم.

آیا هویت ایرانی خود را هویدا می‌کنید؟ اغلب پاسخ‌ها بله بود.

اخبار ایران را چه‌قدر پیگیری می‌کنید؟ اکثر آنها پیگیری نمی‌کردند، دلیل آنها این بود که اخبار ایران حال آدم را به هم می‌زند، اعصاب آدم را به هم می‌ریزد، برخی‌ها هم گفتند که پدر و مادر آنها اجازه چنین کاری را نمی‌دهند، برخی‌ها نیز گفته بودند که رسانه‌های ایران نمایندگان مردم ایران نیستند و از آن ۲۰ نفر ۲ نفر که دانشجو بودند تنها از طریق سایت‌ها پیگیری می‌کردند.

در خصوص اینکه اگر ناگزیر باشید به ایران بازگردید؟ اغلب آنها پاسخ مثبت دادند. این پارادوکس برای ما جالب بود، اما ۱۰ درصد آنها اظهار می‌کردند که به هیچ عنوان تمایلی به بازگشت به ایران ندارند.

تا چه میزان مفاخر ایران را می‌شناسید؟ مفاخر اصلی مانند سعدی و حافظ و... را می‌شناختند اما شاعران و هنرپیشگان جدید را نمی‌شناختند و اغلب مسائل هنری را پیگیری نمی‌کردند.

چه چیز کانادا برای شما سخت است؟ ۹۰ درصد گفتند هیچی، ۱۰ درصد بقیه هم رقابت برای شغل، زبان و موارد این چنینی. یک نفر هم مواد غذایی را یکی از مسائل سخت در کانادا می‌خواند.

چه چیز ایران برای شما سخت است؟ شلوغی، نداشتن حساب و کتاب، فقدان حریم خصوصی، فرهنگ رانندگی، مترو، عدم آزادی زنان، زندانیان سیاسی و... .

دلیل مهاجرت شما چیست؟ آنهایی که کوچک‌تر بودند اصلا نمی‌دانستند، اما آنهایی که نسبتاً سن بالاتری داشتند به دو گروه تقسیم می‌شدند که گروهی از آنها اصلا پاسخ نمی‌دادند، گروهی دیگر اغلب مسائل سیاسی اجتماعی را مد نظر قرار دادند که یا خانواده‌های آنها بعد از انفلاب ۱۳۵۷ یا بعد از وقایع سال ۱۳۸۸ به بعدمهاجرت کردند، برخی نیز اذعان داشتند که پدر مادرها گفته‌اند که ایران دیگر جای زندگی نیست.

این پژوهشگر مطالعات چندفرهنگی در پایان با بیان اینکه با وجود این گزارش شاید بتوان گفت که کانادا در سیاست خود سیاست چند فرهنگی را دنبال می‌کند، اظهار کرد: هر چند ایرانی‌های کانادایی تمایلی به برگشت به ایران ندارند، اما همواره از کشور خود به عنوان یک کشور پر تاریخ یاد می‌کنند و به آن احترام می‌ورزند. برنگشتن به کشور به هیچ وجه به معنای پشت کردن به کشور نبوده است، همه مهاجران ایرانی به ایران و تاریخ آن می‌نازند و آن را باور دارند.