رونمایی از کتاب «گزارش وضعیت کودکان در ایران» در موسسه رحمان

نشست «دشواری پژوهش در وضعیت کودکی در ایران» همراه با رونمایی از کتاب «گزارش وضعیت کودکان در ایران»  با حضور پژوهشگران این حوزه در موسسه رحمان برگزار شد.

به گزارش عطنا، در این نشست که عصر دوشنبه، 7 آبان‌ماه برگزار شد، علیرضا کرمانی و سعید مدنی از جامعه‌شناسان حوزه کودکان به سخنرانی پرداختند و به سوالات حاضران پاسخ دادند.

علیرضا کرمانی:
دو رویکرد کلی در مطالعه کودکی وجود دارد: رویکرد نخست، مطالعه در زمینه کودکی را دارای سابقه طولانی می‌داند و به تداومِ کودکی در تاریخ باور دارد. رویکرد دوم، کودکی را برساخته دوران مدرن به شمار می‌آورد و تاریخ را دارای گسست می‌داند. در 15 سالِ گذشته، پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم، اما هنوز پاره‌ای مسائل، شکل‌گیریِ ادبیات مطالعات کودکی را در ایران با مانع روبرو کرده است. مانند:
1) عموم مردم هنوز کودک را موجودی شرور می‌دانند که باید توسط جامعه اصلاح و تربیت شود. حتی جامعه‌شناسی و روان‌شناسی هم کم‌و‌بیش چنین نگاهی دارند. جامعه‌شناسی، کودک را ابزار توسعه و بازتولید جامعه می‌داند و روان‌شناسی، می‌خواهد او را برای دنیای بزرگسالی آماده کند. در این نگرش‌ها،‌ «خودِ» کودکی مهم نیست، بلکه آنچه از او حاصل خواهد شد، اهمیت دارد.
2) در ایران بزرگ‌ترین نهاد مرتبط با کودکان، وزارت آموزش و پرورش است که عملا بخش آموزش بر آن چیرگی یافته. نهاد پرورش فکری کودکان برای پر کردن خلاهای وزارت ایجاد شد؛ اما اکنون آن هم به اداره تبدیل شده و با فلسفه وجودی‌ خود فاصله گرفته.
3) با اینکه کشور ما به کنوانسیون حقوق کودکان پیوسته، اما فقر نسبی، خشونت‌های ساختاری و نقض حقوق شهروندی کودکان همچنان گریبانگیر ماست. دنبال سرمایه‌گذاری برای «آینده» کودکان هستیم و «اکنون»شان را رها کرده‌ایم.
4) نهاد آموزش عالی، از ارائه دروس مطالعات کودکی امتناع می‌کند و آن‌هایی هم که وجود دارند، ذیل رویکرد روان‌شناسی رشد یا علوم تربیتی قرار گرفته‌اند.

سعید مدنی:
پس از انقلاب، ما در چند مقطع با مسائل اجتماعی روبرو شدیم؛ مانند جنگ که پیامدهای اجتماعی آن تا اکنون هم ادامه دارد، سیاست‌های تعدیل اقتصادی دهه 70 و نیز برنامه‌های توسعه. مسائل اجتماعی با برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت قابل اصلاح نیستند. نگاه به مسائل اجتماعی بسیار دیر آغاز شد. تنها گزارش‌های قابل اتکایی که وجود داشتند، یکی «شاخص‌های اجتماعی شهر تهران» بود که در شهریور 57 زیر نظر احمد اشرف منتشر شد. دوم «نخستین گزارش توسعه انسانی» در سال 78 بود که از چارچوب گزارش‌های توسعه انسانی سازمان ملل متحد پیروی می‌کرد و همه ابعاد مسائل اجتماعی را پوشش نمی‌داد. تا اینکه حدود سال 1389 نخستین گزارش وضعیت اجتماعی ایران به همت موسسه رحمان انتشار یافت. در آن زمان، نظارت اجتماعی توسط یک نهاد غیرانتفاعی، نامتعارف بود و به لحاظ سیاسی هم شرایط مطلوبی برای گفت‌وگو پیرامون مسائل اجتماعی وجود نداشت.

پیام روشنفکر:
در تدوین «گزارش وضعیت اجتماعی کودکان» روش حق مبنا و عدالت محور رویکرد اساسی بود. روش حق‌مبنا یعنی کودک یک انسان است و حقوق انسانی دارد. رویکرد عدالت‌محور، عدالت را یک آرمان برای جامعه‌ای به حساب می‌آورد که عدالت را جزو ارزش‌های خود می‌داند. کتاب، یک گزارش مروری-توصیفی است و هدف کلی، ارائه داده و بازنماییِ وضع موجود بوده است. ما بیش‌تر، اشتراکات پژوهشی را برجسته کردیم و به ذکر علل نپرداختیم. چون در این سطح، نظریات گوناگونی وجود دارد و امیدواریم کتاب بهانه‌ای باشد برای پرداختن به آن‌ها. زیرا برای دفاع از حق کودک، نباید در آمارها گیر کرد. تلاش بر این بود که هم نویسندگان و هم ارزیابان مقالات، تنها دانشگاهی نباشند و کنشگر مدنی، پژوهشگر و افرادی که سوابق اجرایی داشته یا دارند را نیز دربرگیرد.

گزارش کامل در عطنا قرار می‌گیرد.

با گزارش تصویری این نشست همراه باشید؛

عکس: مسعو پناهی-عطنا