دانشگاه علامه طباطبائی می‌تواند پرچم‌دار علوم انسانی اسلامی باشد/ مستقل شدن علوم انسانی اسلامی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه دانشگاه علامه طباطبائی می‌تواند پرچم‌دار و پیش‌آهنگ علوم انسانی اسلامی باشد، گفت: این دانشگاه در تولید علوم انسانی اسلامی پیش‌قدم باشد، چراکه تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی در کشور و به نام مبارک علامه طباطبائی است.

به گزارش خبرنگار عطنا، همایش سالانه یادمان علامه سید محمدحسین طباطبائی با موضوع «تشیع و مختصات فرهنگ شیعی» و با حضور اندیشمندان، صاحب‌نظران و استادان دانشگاه 21 آبان‌ماه در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد. (گزارش تصویری)

حجت‌الاسلام علی‌اکبر صادقی رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این همایش با عنوان «علوم انسانی: باستگی و بایسته‌های آن» در رابطه با پیش‌انگاره‌های علم (به‌معنای عام)، اظهار کرد: اگر مبانی و مبادی یک علم پیش‌انگاره آن قلمداد می‌شود، پیش از آنکه به پیش‌انگاره‌ها و مبانی و مبادی یک علم پرداخته شود ابتدا باید به چند پرسش پاسخ داد تا نوبت به علم و مبادی آن برسد.

وی در رابطه با مسئله ممکن بودن علم در وضعیتی که پیش‌انگاره و مبانی آن به‌صورت کامل مشخص نباشد، گفت: این پرسش از مبانی و مبادی نیست، به این معنا است که مبدأ اصلی تولید علم قلمداد نمی‌شود، پیش از آنکه به مبادی علم و مسائل آن بپردازیم باید این پرسش که «آیا چنین علمی ممکن است یا خیر؟» پاسخ مثبت یافته باشد.

رشاد پرسش‌های بعدی از علم را به ترتیب برشمرد و بیان کرد: «جایز بودن» دومین پرسشی است که برای علم دانستن یک علم لازم است. سومین پرسش که از همین سنخ است، این بوده که «آیا چنین امری ضروری و بایسته است؟» و پرسش آخر هم «آیا علم انسانی اسلامی، مفید و سودمند است یا خیر؟» است. این چهار پرسش، جزء پرسش‌های پیشاپیش انگاره هستند.

علوم انسانی اسلامی، توان مستقل شدن دارد

رشاد عنوان اصلی بحث خود را پاسخ به پرسش چهارم دانست، اظهار کرد: از زوایای مختلف می‌توان به این پرسش پاسخ داد، یکی از آنها مؤلفه‌های علم و عناصری است که علم باوجود آنها پدید می‌آید؛ به تعبیر دیگر آنگاه‌که از این عناصر یا همان مؤلفه‌های رکنی یاد می‌شود، انباشتی از معارف و یک دستگاه معرفتی به‌وجود می‌آید که علم نامیده می‌شود.

وی در رابطه با ملاک وحدت و تمایز علم، بیان کرد: صرف اینکه انبوهی از مسائل کنار یکدیگر قرار بگیرند علم به وجود نمی‌آید، بنابراین درباره چگونگی و ملاک پیدایش یک علم مستقل، نظریه‌های مختلفی به وجود آمده است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اضافه کرد: برخی‌ها ملاک و مبنایی که سبب انسجام درونی و وحدت علم می‌شود و به آن استقلال و امتیاز درونی می‌بخشد را مجموعه‌ای از مسائل می‌دانند که یک غایت واحد را تأمین می‌کند که در این صورت یک علم پدید آمده است.

وی ادامه داد: برخی «موضوع» را ملاک قرار می‌دهند و معتقدند هر علم با علم دیگر تنها در «موضوع» متفاوت است، برخی نیز این تفاوت را در غایت می‌دانند، همچنین گروهی نیز به «مسائل، روش، منطق و مواردی از این قبیل» اشاره می‌کنند که به‌تبع، هرکدام از این نظریات مخالفان و موافقان خود را دارد.

رشاد در رابطه با هماهنگی مؤلفه‌های رکنی، اظهار کرد: اصطلاحاً تناسق مؤلفه‌های رکنی، شامل پنج عنصری می‌شود که از مجموعه این عناصر در فلسفه علم راجع به هر علمی بحث می‌شود و با فراهم شدن و وجود این عناصر، یک علم پدید می‌آید.

دانشگاه علامه از دو مؤلفه کلیدی دانشگاه علوم انسانی و علامه طباطبائی تشکیل‌شده است

وی در بیان این پنج عنصر، گفت: علم دارای مبانی، موضوع، مسائل، غایت و منطق است؛ زمانی که این پنج عنصر در تولید انبوهی از قضایا و مسائل با یکدیگر متناسق و سازگار شوند به این معنا که هریک فراخور با دیگری باشد، علم متولد می‌شود.

رشاد در بیان نتیجه‌گیری گفت: اگر ما بپذیریم که تفاوت و تمایز علوم از یکدیگر فقط به موضوع، غایت، روش و یا سایر عناصر است، ضرورت تولید علم انسانی اسلامی از بدیهیات محسوب می‌شود.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در رابطه با دانشگاه علامه طباطبائی که منحصر به علوم انسانی است، اذعان کرد: این دانشگاه ازاین‌جهت که از دو مؤلفه کلیدی دانشگاه علوم انسانی و علامه طباطبائی تشکیل‌شده است، حائز اهمیت است و توقع می‌رود که این دانشگاه در تولید علوم انسانی اسلامی پیش‌قدم باشد، چراکه تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی در کشور و به نام مبارک علامه طباطبائی است.

رشاد در پایان سخنان خود افزود: بنابراین با توجه به اینکه این دانشگاه ظرفیت خوبی دارد، بایسته است که اقدام خاصی در این زمینه بکند و پرچم‌دار و پیش‌آهنگ علوم انسانی اسلامی شود.