جامعه ایمن در گرو روزنامه نگاری امن

نمایشگاه مطبوعات همه ساله مکان و امکانی بوده است برای گفتن و شنیدن سخنان جدی درباب مطبوعات، رسانه‌ها و ارتباطات. صرف نظر از اینکه هر اقدام رسمی و تکاپوی مدنی در حوزه ارتباطات تا چه حد موفق بوده هست، نفسِ پرداختن به موضوع رسانه، افکار عمومی و حال و روز روزنامه‌نگاران و کنشگران ارتباطی امری مثبت است.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه ایران، امسال روز آغازین جشنواره مطبوعات از آن رو که در شروع مسئولیت وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی با سخنان صریح و واقع نگرانه رئیس‌جمهوری همراه شد، جای تأمل و گفت‌وگو بر سرِ مقوله‌های اساسی ارتباطات را باز کرد.

ارتباطات، محدود و محصور به رسانه و تکنیک نیست؛ ارتباطات مقوله ای انسانی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است که یک سوی آن به نگرش ها، باورها و رفتارها می‌رسد و سوی دیگر آن به ساختارها و نهادهای قدیم و جدیدی که در مجموع امکان شنیدن، گفت‌وگو و کنش را در جامعه فراهم می‌کند. جامعه ارتباطی، جامعه ای گشوده است که در آن، زمینه و فرصت گفت‌وگو فراهم است. حرفها شنیده می‌شود، مورد اعتنا قرار می‌گیرد و به آن اعتماد می‌شود. جامعه ارتباطی، جامعه تماشاگر نیست، جامعه کنشگر است. پس اگر گوش‌های شنوا در فضای رسانه ای به سخنان اساسی کم شد و آنان که سخنان بحق دارند و سنجیده سخن می‌گویند، از این میانه به حاشیه رفته اند و به جای آنان، رسانه‌هایی که درشت گویی می‌کنند و باج می‌خواهند و بر طبل تفرقه و نفرت می‌کوبند، میداندار شده اند باید احساس خطر کرد که جامعه ارتباطی، دچار سستی و ضعف شده است.

رئیس‌جمهوری، دیروز به درستی از ارتباط میان قدرت، امنیت، افکار عمومی و رسانه سخن به میان آورد و بر این نکته تأکید کرد که امنیت پایدار، محصول حوزه عمومی فعال و افکار عمومی حساس است و این مهم وقتی حاصل می‌شود که شأن و جایگاه رسانه‌ها به درستی شناخته شود و اصحاب رسانه و کنشگران ارتباطی، آزادانه و مسئولانه قادر به ایفای نقش باشند. امنیت جامعه در پرتو احساس امنیت صاحبان اندیشه و حاملان و ناقلان آن که رسانه‌ها هستند به وجود می‌آید. رسانه‌های آزاد، مسئول، مستقل و نقاد جامعه را ارتباطی می‌کنند و در جامعه ارتباطی، این توان به وجود می‌آید که شهروندان به سخنانی که از سر افراط و خشونت و باج خواهی است، اعتنا نکنند و سخنانی را که از سر درک زمانه و درد آیین و مُلک و ملت است، به درستی و بموقع بشنوند.

سخن رئیس جمهوری در این باب گویا بود که باید گوش مردم به صدای توسعه کشور آشنا شود و به فریاد خشونت، افراطی گری و تفرقه ناآشنا و این مسئولیت بزرگ رسانه ها، کنشگران ارتباطی و خبرنگاران و روزنامه‌نگاران هم در فضای حقیقی و هم در فضای مجازی است. جوهر و جانمایه این کار، هم احساس امنیت است و هم ترویج و تعمیق امنیت و چه کسی است که نداند امنیت، مقوله ای فرهنگی است که با زور و زبان خشونت و ارعاب به وجود نمی‌آید. امنیت، توسعه، همبستگی، مشارکت، اعتماد، امید به آینده و بقا و گسترش ارزش‌های اخلاقی، دینی، ملی و انقلابی در گرو آن است که آحاد شهروندان و گروه‌های اجتماعی به یکدیگر اعتنا و اعتماد کنند و سخن همدیگر را بشنوند، نقد کنند و به مسئولیت مشترک و جمعی تبدیل نمایند. این یعنی تلاش برای ایجاد و گسترش جامعه ارتباطی و اخلاقی و توجه به توان و در عین حال، مظلومیت و بی‌پناهی اصحاب رسانه و مطبوعات. در این سخن رئیس جمهوری خطاب به اصحاب رسانه قدری تأمل کنیم که گفتند: «اصحاب رسانه و دنیای فرهنگ و هنر باید برای جامعه امنیت آفرین باشند.‏ اگر اصحاب رسانه امنیت نداشته باشند و دل نگران امنیت، راه، شغل، خط و قلم خود ‏باشند، نمی‌توانند در جامعه امنیت بیافرینند» و تأکید کردند: «از قلم شکسته و دهان بسته کاری ساخته نیست. نباید با بهانه‌های واهی، قلم‌ها را شکسته و دهان‌ها را ببندیم. باید در جامعه با صدای بلند آزادی مسئولانه را فریاد بزنیم. امنیت برای ما اصل است، اما تنها با تفنگ این امنیت ساخته و حفظ نمی‌شود.»

*استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی