5 زیر نظام علوم انسانی باید دگرگون شود/ نیمی از ایجاد تحول در علوم انسانی به میزان تقاضای جامعه باز می‌گردد

عطنا - معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در نشست هم اندیشی «چگونگی تحول در علوم انسانی» از اهمیت توجه به پنج زیرنظام علوم انسانی برای دست‌یابی به تحولی عمیق در این حوزه سخن گفت.
 
دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی در این نشست ضمن اشاره به اینکه ابتدا صاحب نظران و تحول خواهان باید بدانند که تحول علوم انسانی چگونه محقق می‌شود و چه الزاماتی دارد، گفت: «نهاد علم، يک نظام واحد و به هم پيوسته است. تحول در علوم انساني مستلزم تحول همه جانبه در تمام زير نظام‌های این علم است. در این خصوص می توان اولویت بندی کرد؛ اما توجه به یک زیرنظام و ناديده گرفتن سایر زیرنظام‌ها، تحول علوم انسانی را در پی نخواهد شد.»
 
وی افزود: «بايد نگاه نظام‌مند به تحول داشته باشيم و به تبع آن از تقليل‌گرايی بپرهیزیم. تحول در علوم انسانی را نمی‌توان به یکی از ابعاد یا زیرنظام‌هایش تقلیل داد. ممکن است از لحاظ اهميت يک زير نظام فوریت بیشتری داشته باشد؛ اما سایر موارد نیز باید هم راستا با مورد فوری، تحول پیدا کنند. توسعه ناموزون از توسعه نيافتگي بدتر است و نباید اجازه دهیم توازن نظام علم بر هم بخورد.»
 
معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه اشاره‌ای به پنج زير نظام علوم انسانی کرد و گفت: «توليد علم، توزيع علم، تعلیم و تحقیق، تقاضا و تخصيص و تشويق، پنج زیر نظام علوم انسانی است که باید به تفکیک به آن‌ها پرداخت و در آن‌ها تحول ایجاد کرد.»
 
نظام تولید علم
دهقانی فیروزآبادی با اشاره به اینکه برای تولید علم، ابتدا عالم و معلوم باید متحول شوند گفت: «نظریه پرداز یا محقق و موضوع مطالعه باید تحول پیدا کنند. همچنین توجه به واقعیت‌ها و پدیده‌های انسانی-اجتماعی در این مسیر می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.»
 
وی افزود: «تحول محتوایی و ساختار فکری علوم انسانی بخش مهمی است که باید بیشترین تمرکز بر آن باشد؛ یعنی باید تحول محتوایی ایجاد کرد تا به واسطه آن ساختار فکری علوم انسانی ایجاد شود. همچنین تحول در فرانظریه‌ها، رهیافت‌ها، پارادایم‌ها و تحول در تعریف و تلقی آنچه علم و دانش به شمار می‌آید از راه‌های دگرگونی نظام تولید علم است. از سوی دیگر، تحول در رهیافت‌های روش شناختی، تحول در چگونگی ارتباط انواع دانش، تحول نظریه‌ها و مدل‌های علمی و تحول متون و منابع از موارد ایجاد دگرگونی در علوم انسانی به شمار می‌آیند.»
 
دهقانی فیروزآبادی با اشاره به اینکه ساختار اجتماعی علوم انسانی نیز باید دستخوش تغییراتی شود گفت: «صرفا تحول در محتوا کارساز نیست و تغییر جامعه و اجتماع علمی نیز بسیار مهم است.»
 
این استاد روابط بین الملل در ادامه از اهمیت ایجاد دگردیسی در ساختارها و سازمان‌های سياست‌گذار علمي از جمله شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم و هيئت حمايت از كرسی‌ها سخن گفت و بر لزوم تحولی عمل کردن تمام این مجموعه‌ها برای دست‌یابی به دگرگونی در یک رشته تاکید کرد.
 
او همچنین در خصوص تحول در بافتار و ساختار اجتماعی و فرهنگی سخن گفت و افزود: «تا زمانی كه این دو مهم تحول پيدا نكند، محتوای تحولی تاثير لازم را نخواهد داشت. تحول جامعه و اجتماع، فرهنگ و سنت‌ها، ارزش‌های حاکم بر جامعه و عقلانيت حاكم بر جامعه تعيين می‌كند که گرايش به چه علمی بيشتر است. تا زمانی که جامعه و فرهنگ، شأنیتی برای علوم انسانی قائل نشوند، تحول دیرتر رخ می‌دهد.»
 
نظام توزیع علم
دهقانی فیروزآبادی گفتمان‌سازی، تشکیل شبکه‌های ارتباطی داخلی و بین المللی، هم اندیشی و هم افزایی تولیدکنندگان علوم انسانی، جشنواره‌ها و کنگره‌ها و همایش‌ها و نظام چاپ و نشر را از مهم‌ترین شاخص‌های تحولی نظام توزیع دانست.
 
نظام تعلیم و تحقیق
این استاد دانشگاه در خصوص نظام تعليم و تحقيق گفت: «ما محتوا را توليد می‌كنيم، اما ظرف آن گنجايش ندارد. اگر بخواهيم علم به درستی توليد شود بايد در خود دانشگاه‌ها نظريه پردازی شود نه در محیط خارج از آن؛ بنابراین باید تحول در رويكرد و رهيافت حاکم بر نظام آموزش، پژوهش و مهارت‌آموزی ایجاد شود.»  
 
نظام تقاضا برای علم
معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی نظام تقاضا را بسیار مهم دانست و گفت: «نیمی از تحولی که در علوم انسانی قرار است رخ بدهد به میزان تقاضای جامعه باز می‌گردد. برای متحول کردن این نظام باید به كاربردی كردن علوم انساني، اعتمادسازی بین دولت و دانشگاه، اشتغال‌زایی و ایجاد انگيزه‌های شغلی پرداخت.» 
 
نظام تخصيص و تشويق
وی در پایان با اشاره به اینکه بايد نظام تخصيص و ارزيابي متفاوتی برای علوم انسانی در نظر گرفته شود گفت: «شاخص‌های ارزیابی دانشگاه صنعتی شریف متناسب با بررسی دانشگاه علامه طباطبائی نیست. باید شاخص‌های خاص علوم انسانی در ارزیابی‌ها در نظر گرفته شود؛ بنابراین تحول در نظام‌های تخصیص منابع، ارزیابی و نهادهای تولیدکننده علوم انسانی می‌تواند در این زمینه موثر باشد.»

به گزارش عطنا، نشست هم‌اندیشی «چگونگی تحول در علوم انسانی» به مناسبت بزرگداشت علامه سیدمحمدحسین طباطبائی دوشنبه ۲۴ آبان در محل سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه‌ طباطبائی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد و جمعی از اساتید و نخبگان در این نشست سخنرانی کردند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام