گام اول برای حل مشکلات اقتصادی، بازگرداندن اعتماد عمومی است

عطنا - یک استاد دانشگاه معتقد است مشکلات اقتصادی کشور راه حل دارد و اگر مشکلات حل نمی‌شوند یا به این دلیل است که در تصمیم‌گیری کلان اقتصادی مغفول مانده و یا درباره حل آن از اقتصاددانان کمک گرفته نمی‌شود و اگر هم از اقتصاددانان نظر بپرسند، آن را عملی نمی‌کنند.
 
سید ابراهیم رئیسی در حالی کار خود را به عنوان رئیس جمهور جدید ایران شروع کرده که کشور با مشکلات عدیده‌ اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. موج جدید کرونا و افزایش مبتلایان و فوتی ها نیز بر شدت وخامت اوضاع افزوده است. در این میان به باور بسیاری از کارشناسان مشکلات اقتصادی سریع و به یک باره حل نمی‌شوند و دولت جدید باید بعضی از این معضلات را در اولویت حل قرار دهد.
 
در این باره دکتر حسن قوامی استادیار گروه اقتصاد بازرگانی دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا گفت: «مشکلات اقتصادی علت و معلول یکدیگر هستند. نمی‌توان راحت یکی را در اولویت قرار داد. مهمترین مشکلی که دولت می‌تواند برای شروع به آن بپردازد بازگرداندن و افزایش اعتماد عمومی است. اگر بدون سرمایه‌ اجتماعی به معضلات اقتصادی رسیدگی شود، نتیجه‌ای نخواهد داشت؛ چرا که مردمِ ناامید، دولت را همراهی نمی‌کنند. سپس می‌توان در میان انواع معضلات اقتصادی به تورم سریع‌تر و زودتر رسیدگی کرد. البته برای درمان تورم، نیاز به درمان کسری بودجه داریم.»
 
حل ریشه‌ای تورم در گروی درمان کسری بودجه است
وی افزود: «تورم بالاترین لطمه را به اقتصاد کشور زده است. متاسفانه در حال حاضر تورم به شکل ریشه‌ای حل نمی‌شود. حل ریشه‌ای تورم نیازمند حل مشکل کسری بودجه و جلوگیری از افت ارزش پول ملی است. اما در حال حاضر می‌توان با ثابت نگه داشتن قیمت کالاها، آرامش را به بازار برگرداند و اعتماد عمومی را افزایش داد. دولت باید در همه زمینه‌ها ثبات اقتصادی ایجاد کند. یعنی علاوه بر قیمت‌ها، باید در زمینه‌ تجارت، واسطه‌ها و دیگر بخش‌های بازرگانی ثبات ایجاد شود. همچنین باید مالیا‌ت‌ها متناسب با فعالیت‌ها و اقدامات اقتصادی اخذ شود که آرامش مردم به هم نریزد.»
 
مشکل اصلی ما نه تورم، بلکه رکود تورمی است
این استاد دانشگاه گفت: «مشکل اصلی ما تورم نیست، بلکه رکود تورمی است. رکورد تورمی یعنی شرایطی که هم قیمت‌ها بالاست و هم بیکاری در جامعه وجود دارد. یکی از راهکارهای حل این مشکل افزایش تولید است که با موانعی روبه‌رو شده است. بخشی از این موانع ساختاری و بخشی بیرون از حوزه‌ تولید است.»
 
وی با بیان اینکه تحریم به تولید کشور بسیار ضربه زده است، اظهار کرد: «این گونه نیست که بگوییم ما مانند یک جزیره جداافتاده از سایر کشورهای دنیا هستیم و تحریم روی ما اثر نمی‌گذارد. بسیاری از تولیدات ما نیاز به مواد اولیه‌ای دارد که از خارج وارد می‌شود. از دیگر سو در شرایط تحریم ورود بسیاری از کالاهای خارجی به کشور محدود شد. در حالی که اگر این کالاها وارد کشور می شد و رقابت بین کالای ایرانی و خارجی ایجاد می‌شد، هم کیفیت بالاتر می‌رفت و هم قیمت‌ها این گونه افزایش نمی‌یافت.»
 
برای حل سوء مدیریت، چیدمان مدیران تغییر کند
قوامی در پاسخ به این سوال که مشکلات اقتصادی کشور بیشتر ناشی از تحریم‌هاست یا سوءمدیریت؟، گفت: «ما در کشور سوءمدیریت کلان داریم. حتی پیش از تحریم‌ها این سوءمدیریت را داشتیم. اما به طور کلی نمی‌توان گفت مشکلات اقتصادی تا چه حد ناشی از تحریم‌ها و تا چه حد ناشی از سوءمدیریت است. بعد از تحریم، سوءمدیریت‌هایی که آشکار نبود، بیشتر خود را نشان داد. در واقع پول نفت باعث پرده‌پوشی سوءمدیریت‌ها می‌شد. کسانی که در سوءمدیریت‌ها دخیل هستند می‌گویند تحریم‌ها اجازه نداد. برای حل سوءمدیریت باید چیدمان مدیران تغییر کند.»
 
وی ادامه داد: «از نظر من اگر مدیریت درست شود، تحریم خود به خود برطرف می‌شود. تحریم می‌خواهد وضعیت مردم و دولت را سخت کند تا به خواسته‌هایش پاسخ مثبت داده شود. اما اگر مدیریت به گونه‌ای باشد که وضعیت اقتصادی خوب پیش رود کسی گمان نخواهد کرد که تحریم‌ها اقتصاد ما را مختل می‌کند. اگر مدیریت کارآمد شود و وضعیت اقتصادی مردم به گونه‌ای باشد که تحت فشار نباشند، تحریم بی‌اثر می‌شود و تحریم‌کنندگان خود به خود کوتاه می‌آیند.»
 
به حرف‌های اقتصاد‌دانان ترتیب اثر داده نمی‌شود
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: «مشکلاتی که ما در داخل کشور داریم شناخته شده است و از نظر اقتصادی راه حل دارد. اگر مشکلات حل نمی‌شوند یا به این دلیل است که در تصمیم‌گیری کلان اقتصادی مغفول مانده و یا درباره حل آن از اقتصاددانان کمک گرفته نمی‌شود و اگر هم از اقتصاددانان نظر بپرسند، آن را عملی نمی‌کنند. در واقع دولت مردان به جای پرسش از اقتصاددانان، درگیر حزب‌بازی بوده‌اند.»
 
زنجیره‌های تولید ما ناقص است
قوامی در خصوص الزامات توسعه اقتصادی گفت: «تولید مساله بسیار مهمی در توسعه اقتصادی کشور است. ما باید ابتدا بفهمیم مشکلات بر سر راه تولید چیست و سپس راه‌کارهایی برای حل آن ارائه دهیم. اگر تولید افزایش یابد درآمد ملی و سرانه نیز افزایش خواهد یافت.»
 
وی ادامه داد: «ما در تولید مشکلات درون‌ساختی داریم که باید برطرف شود. در هشت سال گذشته رشد تولید ما صفر یا منفی بوده است. ساختار تولید ما به گونه‌ای است که هزینه‌های جانبی بالاست و همین منجر به افزایش قیمت می‌شود. پارسال گوشت به شدت گران شد؛ چون علی رغم آنکه در زنجیره‌ تولید پروتئین خودکفا شده‌ایم ولی تنها می‌توانیم 10 درصد نهاده‌های دامی را تامین کنیم. وقتی زنجیره تولید ناقص باشد تولید با مشکل روبه‌رو می‌شود.»
 
نیاز به خلق مزیت تولید داریم
قوامی افزود: «از دیگر مشکلات تولید این است که یک نظام هماهنگ برای اصلاح فرایند بخش تولید در کشور دیده نمی‌شود. ما در زمینه‌ خلق مزیت تولید نیز ضعیف عمل کرده‌ایم. کالاهای ما همیشه به یک صورت تولید می‌شوند. در حالی که وقت آن رسیده است که به سوی تولیدات دیجیتالی حرکت کنیم. مثلا کتاب به صورت دیجیتالی تولید شود. وقتی کتاب به صورت کاغذی تولید شود بازده نهایی آن نزولی است و از جایی به بعد دیگر سود ندارد. در حالی که تولید دیجیتالی همیشه می‌تواند سودآفرین باشد.»
 
مقررات تولید باید اصلاح شود
این استاد دانشگاه اضافه کرد: «همچنین در کشور ما عدم ارتباط بین بخش‌های مختلف اقتصادی یعنی صنعت، خدمات و کشاورزی وجود دارد و این به تولید آسیب وارد می‌کند. از دیگر سو کسب و کار در تولید هموار نیست. یعنی وقتی کسی می‌خواهد کسب‌وکاری را راه‌اندازی کند باید زمان زیادی را صرف کارهای اداری و گرفتن مجوز کند. بنابراین شاید زمانی که کار را شروع کرد دیگر مزیت تولیدش از بین رفته باشد. مقرراتی هم در زمینه‌ مالیات‌ها وجود دارد که متناسب با شرایط تولید نیست. بانک‌ها هم ترجیح می‌دهند به بخش‌های تجاری وام دهند تا تولیدی، زیرا سودآورتر است.»
 
باید از استارت‌آپ‌ها حمایت مالی کرد
وی افزود: «ما باید در تولید از نیروی انسانی جوان و خلاق بهره بگیریم. در حال حاضر ما در پنجره جمعیتی قرار داریم و بیشتر مردم ما 20 تا 40 ساله هستند و می‌توانند بسیار به رشد اقتصادی کشور کمک کنند. در حالی که برعکس درگیر معضل بیکاری هستند. در این زمینه می‌توان به استارت‌آپ‌ها فضا داد و آن‌ها را با کمک مالی حمایت کرد. همچنین می‌توان تولیدات آن‌ها را خرید. این به جوانان انگیزه می‌دهد.»
 
رفع موانع تولید در دستور کار قرار بگیرد
قوامی همچنین گفت: «موانع تولید را می‌توان با بازبینی قوانین تا حدی برطرف کرد. البته این یک راه حل بلندمدت است. در واقع هر سه قوه‌ می‌توانند در این زمینه اقدام کنند، اما مسئولیت اصلی به دوش قوه مجریه است.»
 
وی ادامه داد: «بخش کشاورزی باید دانش‌بنیان شود. در صنعت باید به مشکلات صنایع بزرگ مانند مشکلات بخش پتروشیمی پرداخته شود. نگاه منفی به بخش خدمات نیز باید اصلاح شود. چرا که این بخش بسیار مهم است، ولی معمولا جدی گرفته نمی‌شود. هزینه‌های تامین اجتماعی باید عادلانه باشد.»
 
اقتصاد دریامحور و تجارت با همسایگان افزایش یابد
قوامی اظهار کرد: «یک بحث بسیار مهم در زمینه تولید، ارتقای اقتصاد دریامحور است. ما در این زمینه دچار ضعف هستیم در حالی که هم خلیج فارس و هم دریای آزاد داریم و هم از دریاچه مازندران بهره‌مندیم.»
 
وی افزود: «در تجارت خارجی باید در این شرایط تحریمی همسایگان را در اولویت قرار دهیم. و در نهایت اینکه حل مشکلات معیشتی مردم در کوتاه مدت باید در اولویت باشد تا مردم با آرامش بتوانند به فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی خود بپردازند.»