آموزش مجازی | تهدیدها و فرصت‌ها

آموزش مجازی چه تاثیری روی وضعیت آموزش و پرورش ما گذاشت. آیا این شیوه با توجه به زیرساخت‌های موجود در کشور توانسته در دوران اپیدمی کرونا خلاها را پُر کند.

آموزش و پرورش از بخش‌هایی است که با بروز کرونا دستخوش تغییر شد. در ایران آموزش به صورت مجازی پدیده ای جدید بود اما کرونا سیستم آموزشی مارا مجبور کرد که با چالش آموزش غیرحضوری مواجه شود و برای همین بود که شاید معلمان ما برای آموزش مجازی و غیر حضوری خیلی آموزش ندیده بودند و در ابتدا شاهد نقص‌های بسیار در آموزش معلمان شدیم.

همچنین آموزش مجازی باعث شد روابط بین معلم و دانش آموز و دانش آموز با دانش آموز نیز دچار تغییراتی شود ،یا اینکه ما از نظر تکنولوژی و زیرساخت های آموزش مجازی دچار کمبودهایی باشیم. برای بررسی بیشتر آموزش مجاری در دوران کرونا، عطنا با کامران شیوندی، استادیار روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی (لینک) مصاحبه‌ای را انجام داد و نگاه تخصصی او را در مورد آموزش مجازی در دوران کرونا به پرسش و پاسخ گذاشتیم.

نبود فضای اینترنتی استاندارد در آموزش مجازی

آیا آموزش و پرورش ایران آمادگی آموزش مجازی به توجه به اپیدمی کرونا را داشت و اینکه آیا زیرساخت‌های آموزشی از قبل برای آموزش غیرحضوری وجود داشت؟

شیوندی: نه تنها آموزش و پرورش بلکه دانشگاه‌های کشور نیز آمادگی صددرصدی مواجه با آموزش مجازی را نداشتند. آمادگی برای چنین شرایطی وابسته به چند مسئله بود؛ وجود زیرساخت‌های اینترنتی، وجود امکانات الکترونیکی برای خانواده‌ها، توانمندی فنی معلمان و فرهنگ استفاده از این بستر؛ شاید وجود زیرساخت‌های اینترنتی در کشور قابل قبول باشد اما هنوز حجم کمی از دانش‌آموزان دسترسی به اینترنت ندارند.

با توجه به شرایط اقتصادی وجود امکانات الکترونیکی مثل موبایل، تبلت و رایانه یکی از بزرگترین موانع بر سر راه آموزش مجازی کشور بود اگرچه با همدلی‌های صورت گرفته بخشی اندکی از این مشکل رفع شد.

همچنین توانمندی فنی معلمان در ماه‌های اول راضی‌کننده نبود اما این مورد با تمرین و تکرار به وضعیت مطلوب نزدیک شد. از آنجایی که آموزش مجازی در بستر اینترنت صورت می‌پذیرد و فضای اینترنت برای دانش‌آموزان استاندارد نیست، لذا خطرات تربیتی زیادی کودکان را در این بستر تهدید می‌کند.

آموزش معلمان در آموزش مجازی

آیا معلمان ما برای آموزش به صورت مجازی آموزش دیده بودند و شیوه ی صحیح استفاده از تکنولوژی را برای ارائه‌ی مطالب آموزشی خود به بهترین شکل را داشتند؟

شیوندی: اگرچه توانمندی فنی معلمان در ماه‌های اول راضی‌کننده نبود اما این مورد با تمرین و تکرار به وضعیت مطلوب نزدیک شد.

راهی برای ایجاد ارتباط در آموزش مجازی

آیا رابطه معلم با دانش آموز و دانش آموزان با یکدیگر دستخوش تغییر شده؟ و اگر دستخوش تغییر شده، یک معلم برای حفظ و ایجاد رابطه با دانش اموزانش در آموزش مجازی چه باید انجام دهد؟

شیوندی: قطعا با تغییر بستر آموزشی از بستر واقعی به بستر مجازی، رابطه معلم با دانش آموز و دانش اموزان با یکدیگر کمرنگ و نامانوس بودن فضا و ایجاد واسطه‌ای به نام اینترنت در روابط موجب کاهش روابط اجتماعی معلم و دانش‌آموزان شده است. توانمندی‌ها و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان با شرایط موجود به صورت ناقص رشد می‌کند.

از جمله راه حل‌هایی که برای کاهش آثار سوء اجتماعی فضای مجازی مطرح می‌شود، ارتباط تصویری دانش‌آموزان و معلم در فضای کلاس مجازی است که نیاز به بسترسازی اینترانتی یا اینترنت ملی دارد.

راهکار دیگر می‌تواند ارائه تکالیف گروهی به دانش‌آموزان باشد تا آن‌ها را وادار به گفتگوی چند نفر در بستر اینترنت کند و روابط بین دانش‌آموزان شکل بگیرد.

البته این راهکارها بدون استفاده از فضای حقیقی و تنها بر پایه بستر مجازی مطرح شده است و برای کاهش اثرات سوء آموزش مجازی بر روابط معلم و دانش‌آموزان می‌توان از تقسیم بندی کلاس به دو یا چند بخش و حضور آن‌ها در مدرسه با تعداد کمتر استفاده کرده که این کار خود بسترسازی نیاز دارد. ابتدا باید فضای کلاس‌های درسی از نظر تهویه استاندارد شده و هماهنگی لازم با خانواده‌ها صورت پذیرد.

عکس‌العمل‌ها در آموزش مجازی

با توجه به صداها و تصاویری که از معلمان در دوران آموزش مجازی در فضاهای مجازی پخش شده، رویکرد جامعه به معلمان کمی بد شده و تقریبا مورد تمسخر واقع شده اند، چگونه می‌شود چنین تصوری را از ذهن جامعه پاک و آن را بازسازی کرد؟

شیوندی: شاید در ابتدا مورد تمسخر واقع شدند اما، اتفاقا عکس العمل جامعه ما به چنین توهین‌هایی بیشتر از توهین‌ها نمود داشت. به عنوان مثال افراد زیادی در حمایت از معلمی که کلمه آنلاین را اشتباه تلفظ کرده بود، در شبکه‌های اجتماعی پیام گذاشتند و وظیفه‌شناسی و تعهد معلم مورد نظر بسیار بیشتر از خطای لفظی او مورد توجه و تشویق قرار دادند.

در شرایطی مشابه به این مسئله، به دلیل وجود شبکه انسانی وسیع معلمان و فرهنگیان در کشور، و هوشمندی جامعه معلمین، می‌توان امیدوار بود که به سرعت و با ابتکار افراد فرهیخته جامعه، عکس العمل مناسبی به چنین توهین‌هایی داده شود.

کورسوهای امید در آموزش مجازی

آیا ایران در زمینه اموزش مجازی خوب عمل کرده؟ یا اینکه هنوز زیرساخت‌های آموزش مجازی به خوبی شکل نگرفته و نیاز به تغییراتی دارد؟ شما عملکرد آموزش و پرورش را تا به اینجا چطور می‌دانید؟

شیوندی: یکی از مهمترین مسائلی که برای کودکان و نوجوانان کشور ما باید مورد توجه قرار گیرد، امنیت تربیتی آن‌ها در بستر فضای مجازی است که کورسوهای امیدی برای استقرار یک بستر امن مجازی دیده می‌شود که این مسئله بیشتر به وزارت ارتباطات مربوط می‌شود و آموزش و پرورش نقش چندانی در آن به جز مطالبه‌گری ندارد.

آموزش و پرورش در تولید محتوای آموزشی در بستر فضای مجازی کمکاری کرد و می‌توانست با هزینه 2 تا 4 میلیارد تومانی، ویدئوی آموزشی تمام دروس تمام پایه‌ها را در یک قالب استاندارد آماده کرده و در قالب فضای مجازی، لوح فشرده فلش یو اس بی، سامانه‌های نمایش درخواستی (مثل نماوا و فیلیمو) و حتی شبکه‌های صدا و سیما به طور وسیع‌تری ارائه کند.

اما این مسئله با بدسلیقگی صورت پذیرفته و آنچه در سامانه شاد مشاهده می‌شود، از لحاظ کیفیت ویدئوها در شأن ما نیست. آموزش و پرورش می‌توانست با صرف هزینه‌های کمتر، گستره بسیار بیشتری از دانش‌آموزان را مورد حمایت آموزش مجازی قرار دهد و صرفا آن‌ها را محدود به سامانه شاد نکند.

همچنین می‌توانست زمان معلمان را از تدریس سخنرانی به نقش حمایتی تغییر داده و با تکلیف کردن تماس تلفنی به معلمان، دانش‌آموزان را در چنین شرایطی که بیش از پیش نیاز به حمایت روانی – تحصیلی دارند همراهی نمود و موقعیت مناسبی بود که آموزش و پرورش ما یک پله جلوتر آمده و از لحاظ سبک آموزش نقش معلم را از سخنران بودن به نقش حمایت کننده تغییر دهد و آموزش در قالب سخنرانی را به بستر مجازی و تدریس‌های عمومی بسپارد.

خبرنگار: عاطفه عزیزی