این دولتِ توسعه‌گراست که می‌تواند راهبری کشورهای در صف توسعه را به دست گیرد/ لزوم توجه به سیاست‌های توسعه‌ای

نشست علمی قابلیت دولت و سیاستگذاری اقتصادی در تالار دفاع دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، این نشست با حضور دکتر فائز دین پرستی، دکتر علی سرزعیم، دکتر احمد گل‌محمدی و دکتر عباس آخوندی برگزار شد.

فائز دین پرستی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در این نشست در سخنانی گفت: امروز تمام کشورها، درگیر مسئله توسعه هستند و سیاستگذاری‌های معطوف به توسعه را در پیش گرفته اند.

او ادامه داد: توسعه به طور کلی یک مفهوم اقتصادی، تکنیکال و فنی است. لکن در کشورهای پیشرفتۀ غرب، به عنوان یک الگوی زیست اجتماعی-اقتصادی در نظر گرفته می شود تا یک پروژه.

دین پرستی در ادامه بیان کرد: در این مطالعات جایی برای سیاست دیده نمی شد. کارگزاران متعددی برای توسعه معیّن می شد ولی جایگاه دولت در آن صرفاً یک جایگاه بوروکراتیک بود.

وی افزود: این دولتِ توسعه گراست که می تواند راهبری کشورهای در صف توسعه را به دست گیرد. به همین دلیل، دولت در محور مباحثات قرار گرفت و عمده بحث این بود که  آیا دولت در مقولۀ توسعه، جایگاه موثری دارد و اگر دارد چگونه و در چه حیطه های می تواند دخالت کند؟

او با بیان این پرسش که چرا برخی دولت ها نمی توانند ایده های خود را یکپارچه سازی کنند؟ گفت: قابلیت دولت یعنی دولت بتواند در سه حوزه کار ویژه های خود را انجام دهد. نخستین کار ویژه، قابلیت حقوقی و نهادی است. دومین مورد این است که منابع لازم را برای اجرای اراده خودش به دست بیاورد و کار ویژۀ سوم این است که ما‌به‌ازای مالیاتی که اخذ می کنند کالای عمومی تامین کنند.

دین پرستی در ادامه اظهار کرد: اصولاً بخش خصوصی قدرت تامین کالای عمومی مثل امنیت را ندارد. دولت هایی هستند که در همۀ حوزه ها دخالت دارند، اما اصولاً کارکردهای اصلی خود را نمی توانند انجام دهند.

او در پایان تاکید کرد: کشورهایی هستند که تمام درآمدهای حاصل از GDP را صرف تامین کالای عمومی می کنند. فلذا زمینه ساز توسعه هستند. در ایران هم ما GDP بالایی داریم اما متاسفانه دولت در تامین کالای عمومی عاجز مانده است و چرایی این مقوله مربوط به سه حوزه مذکور است.

در ادامه این نشست، دکتر سرزعیم در سخنانی گفت: دانشجویان و استادان علوم سیاسی همیشه درگیر این موضوع بوده‌اند که چگونه می توان قدرت را پخش کرد؟ چه زمانی دولت قدرت دارد؟ چه زمانی قدرت زیاد می شود و در چه جهتی به کارگرفته شود؟

او ادامه داد: ظرفیت دولت اینجا مطرح می شود که چقدر دولت قدرت دارد و قابلیت دولت یعنی در کجاها می تواند به کار گرفته شود.

این استاد دانشگاه افزود: حکومت هایی بودند که قدرتشان «بزن بهادری» بوده است و صرفاً بر سر تاج و تخت بوده است. این دولت ها کمترین قدرت را دارند و برای همین حکومت متمرکزی نیستند. صرفاً یک نیروی نظامی آماده باش دارند. لکن این همۀ ماجرا نیست.

وی در ادامه اظهار کرد: رفاه ما در گروی خیلی چیزهاست. امنیت اقتصادی، هنری، معنوی و... نیازمند دولت است. زمانی که قدرت دولت زیاد شود می تواند بیشتر در حوزه های اجتماعی و مردمی مداخله کند.

او در پایان گفت: موضوع بوروکراسی فارغ از اینکه یک حکومت چه ایده ای دارد، برای اعمال اهدافش نیاز به یک بروکراسی با کیفیت بالا دارد. نیروهای اجتماعی وظیفه دارند، موضوعی را برجسته سازی کنند و تقدیم سیاسیون کنند. در نتیجه برای رسیدگی به آن موضوع نیاز به بوروکرات ها است.

در ادامه این نشست علمی دکتر عباس آخوندی هم در سخنانی گفت: جامعۀ ما شاهد انقلاب مدرنیته و فناوری اطلاعات بوده است. مسئله اینجاست که مطابق جامعه سازی گیدنز آیا ما توانسته ایم با بروز این انقلاب ها، تعارض ها و چالش های خود را سامان دهیم یا دچار اختلال شده ایم؟

او ادامه داد: ایران، اکنون درگیر چالش های بنیادی است. دولت و حاکمیت قانون با موانع جدی روبه روست.

آخوندی اظهار کرد: جامعه را می توان  از مناظر گوناگونی دید. جامعه مجموعه ای از شبکه ها و نهادهاست. جامعه دارای یک سری نظام های اجتماعی است. همۀ این نظام ها و نهادها دچار چالش های بنیادی شده اند. به عنوان مثال مسئله قیمت گذاری انرژی باعث شده است ما با بحران آلودگی هوا، قاچاق و عدم سرمایه گذاری در زمینه انرژی روبه رو شویم.

وی تصریح کرد: چرا دولت ظرفیت تصمیم گیری در حیطه انرژی را به طور کامل ندارد؟ ما امروز شاهد پیوند قدرت سیاسی، امنیتی و نظامی شده ایم. به عنوان مثال در توسعه شهری، شهر تهران از سال 76 تا 96 معادل 2میلیون و 400 پرونده واحد مسکونی داشت. اگر نرخ جمعیت را در بعد خانوار 2/3 ما ظرفیتی برابر 7 میلیون نفر داشتیم این در حالی است که یک سوم جمعیت تهران مشکل مسکن دارند.

او در ادامه افزود: متاسفانه برخی از نهادهای نظامی به جای پشتیبانی توسعه، عامل توسعه شده اند. که این امری غلط است. این وضعیت در مناطق یک، دو، سه و22 تهران به وفور دیده می شود. این وضعیت در مشهد و اصفهان هم دیده می شود.

آخوندی خاطرنشان کرد: نهادهای سنتی به سادگی جای خود را به نهادهای مدرن نمی دهند و امکان تحولات اجتماعی ضعیف شده است. وابستگی شدید نهادها به قدرت غلط است و نهادها باید استقلال بیشتری یابند تا جامعه مدنی رشد کند.

دکتر گل محمدی دیگر سخنران این نشست هم در سخنانی گفت: دولت را می توان از دو حیث نگاه کرد. به عنوان یک نهاد که در این مقوله دولت محصول یک زندگی اجتماعی است که در آن مسئله امکان زور و نابرابری مطرح می شود و به عنوان نهاد نهادها؛ یعنی دولت فراتر از زندگی اجتماعی قرار گیرد و بر پایبندی یا عدم پایبندی نهادها نظارت داشته باشد.

او ادامه داد: ما شاهد ناتوانی دولت در نظارت بر قانون گریزی هستیم به نحوی که قانون گریزی در حال عقلانی شدن است.

وی تصریح کرد: ناکارآمدی دولت را دقیقاً در همین مورد می توان نگاه کرد. در چند سال اخیر ما شاهد ناکارآمدی شدید دولت هستیم و راهکار این است که یک بازآفرینی در مداخلۀ دولت در اجتماع صورت گیرد. زیرا از زمانی که دولت متولی همۀ امور شد از کار ویژه های اصلی خود غافل مانده است.