تعاون می‌تواند بسیاری از مشکلات مردم را برطرف کند

تعاون کلمه‌ای الهی است

عطنا، در پوشۀ چهارم از مجموعه برنامه‌های «پوشه؛ پیوند جامعه و دانشگاه»، به گفت‌وگو با مدیرعامل یک تعاونی موفق پرداخته‌ است؛ «پوشه» مجموعه ویدئوهایی ا‌ست که با هدف پیوند جامعه و دانشگاه توسط پایگاه خبری تحلیلی عطنا تولید و منتشر می‌شود. در برنامه چهارم پوشه، اعظم ده‌صوفیانی، پژوهشگر و دکتر رضوان استادعلی، استاد مدعو تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی گفت‌وگویی داشته‌اند با قاسم محمدی، مدیرعامل شرکت تعاونی شباهنگ شهریار، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم؛

«من به دانشجویان می‌گویم که امیدشان را از دست ندهند، چراکه تعاون کلمه‌ای الهی است و به کرّات در قرآن کریم ذکر شده است و آینده بسیار درخشانی دارد. این بستگی به ایمان و اعتقاد ما نسبت به تعاون دارد. تاریخچه‌ای از تعاونی شباهنگ شهریار در اختیار شما قرار می‌دهم تا بگویم اگر ما بخواهیم، کار شدنی است. شرکت تعاونی شباهنگ شهریار در سال 1337 تاسیس شده است و اولین فعالیت‌های خود را از همان موقع آغاز کرد. سرمایه اولیه‌ای که این شرکت داشت، 370 هزارتومان بود و با سه هزار عضو فعالیتش را شروع کرد.

تشکیل مجمع عمومی برای ادارۀ شرکت‌ها

درسال 1352 با ادغام 28 تعاونی در 28 روستا در شهر شهریار، شرکت تعاونی شباهنگ شهریار شکل می‌گیرد و مستند به قانون سال 1350 و اصلاحات بعدی که ویژه قوانین شرکت‌های تعاونی، روستایی و زراعی هستند، فعالیت خود را آغاز می‌کند.

اولین اساس‌نامه شرکت تعاونی روستایی را در مجلس وقت مطرح می‌کنند و بعد به تصویب مجلس می‌رسد و تعاونی را در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت می‌کنند. نگاه قانون‌گذار در تاسیس شرکت‌های روستایی نگاهی بلند مدت بوده و نگاه توسعه پایدار را سرلوحه خود در این قانون قرار داده است. استدلال این بود که اگر ما امکانات‌مان را در اختیار روستاها و کشاورزان قرار دهیم، اولاً از مهاجرت جلوگیری می‌شود و دوماً کشاورزی رشد پیدا می‌کند و بیکاری کم می‌شود.

در نهایت این عوامل موجب رشد اقتصادی در سطح کشور خواهد شد. در سال 1364 شرکت شباهنگ دچار ورشکستگی می‌شود، به طوریکه حتی از پرداخت حقوق پرسنل (سه پرسنل شامل مدیرعامل، حسابدار و پیشخدمت) خود عاجز می‌شود.

سازمان تعاونی روستایی از ظرفیت‌های قانونی خود در سال 1364 استفاده می‌کنند و به این تعاونی کمک می‌کند. هیئت مدیره انتصابی را برابر قانون انتخاب می‌کند تا مجمع عمومی تشکیل شود و مدیرعامل با رأی مجمع عمومی انتخاب شود و مسئولیت اداره شرکت را به دست گیرد. در آن زمان افراد بسیاری زحمت کشیدند تا امروز این شرکت با 240 نفر پرسنل فعالیت کند.

 تنها تعاونی عضو اتحادیۀ بین‌المللی (ICA)

سال 1364 آقای ثنایی را به عنوان مدیرعامل این شرکت انتخاب کردند. در همان سال‌های اول مطالباتی در تعاونی شباهنگ وجود داشت که وصول نشده بود. این مطالبات نسبت به بدهی‌هایی که این شرکت داشت، بیشتر بود. فقط عزمی راسخ می‌خواست تا این مطالبات وصول شود.

اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل این مطالبات را پیگیری و وصول کردند. مردم نیز امیدوار شدند و در سال 1364 مجددا شرکت شباهنگ جان دوباره گرفت. شرکت شباهنگ امروز با 17 مجتمع در روستاهای مختلف خدماتی را به کشاورزان ارائه می‌دهند و تا امروز ده‌ها هیئت خارجی و صدها هیئت داخلی برای بازدید از این مجتمع‌ها اقدام کرده‌اند. این شرکت امروزه به عنوان شرکت نمونه در سطح آسیا معرفی می‌شود و معاون سازمان ملل جناب آقای باربری در سال 1384 از شرکت شباهنگ بازدید کردند و با توجه به ظرفیت‌هایی که این شرکت وجود داشت، این شرکت را شرکت نمونه در سطح آسیا اعلام کردند.

نکته قابل توجه اینست که در کشور ما ایران تنها تعاونی که عضو اتحادیه بین‌المللی آ سی ای، شرکت شباهنگ است. این درحالی است که سازمان تعاونی روستایی عضویت این اتحادیه را ندارد. مرکز آموزش بین‌المللی این اتحادیه دوره‌های آموزشی‌اش را به مدت یک ماه در کشور ایران برگزار کرد و یکی از مقرهای آموزشی و کارگاهی آن‌ها شرکت شباهنگ است.

خدمات باید در اختیار روستائیان نیز باشد

اما درباره فعالیت‌های کاری شرکت شباهنگ باید بگویم، این شرکت بنا بر ظرفیت‌های قانونی که دارد یک نگاه بلندمدت و ارزشی را تعیین کرد. ما گفتیم تمام امکاناتی که در شهر مستقر است، باید کشاورزان نیز از آن ها بهره ببرند. در شهرها فعالیت‌ها بیشتر خدماتی است اما در روستاها فعالیت‌های تولیدی بسیار است. لذا در روستاها باید امکاناتی فراهم شود که کشاورزان مجبور نباشند برای تامین آن‌ها به شهرستان مراجعه کنند.

ابتدا شروع کردیم تا امکانات خدماتی و روستایی را ایجاد کنیم. تالار پذیرایی را در آن‌جا ایجاد کردیم که بزرگترین تالار شرق تهران است و تمام اعضا و سهامداران ما مراسم و مجالس عروسی و عزاداری را در این تالار برگزار می‌کنند. آماری را از سال 1398 تا قبل از شیوع ویروس کرونا خدمت شما ارائه می‌کنم. ما از 286 هزار مهمان در این تالار پذیرایی کردیم.

شرکت‌های تعاونی یک بنگاه اقتصادی و اجتماعی است و نباید صرفا به مسائل اقتصادی توجه کند. تعاونی یک بنگاه اقتصادی با تشریک مساعی است و نیازهای گوناگون افراد را فراهم می‌کند. در بخش ورزشی بزرگترین استادیوم 12 هزار نفری غرب تهران را ساخته‌ایم. اولین زمین چمن مصنوعی ایجاد کردیم و مسابقات بین‌المللی در اینجا برگزار شد. اعضای ما نیز از این امکانات استفاده می‌کنند و تا به امروز سه رئیس جمهوری از آن بازدید کرده‌اند و از سه رئیس جمهوری لوح تقدیر در زمینه تعاونی‌ها دریافت کردیم. ما در بخش ورزشی استخر دوقلو داریم که در سطح شهرستان خودمان بی‌نظیر است و از نظر بهداشتی هم به تایید وزارت بهداشت رسیده است.

تولید غذای سالم؛ یکی از اهداف تعاونی شباهنگ شهریار

در بخش کشاورزی نیز توضیحاتی به شما ارئه خواهم داد. با توجه به باغات و زمین‌های زراعی شهرستان شهریار ما به عنوان شرکت تعاونی روستایی وظیفه داریم ادوات، سموم و وسایل مورد نیاز کشاورزان را تهیه کنیم. به همین دلیل یک شرکت را با نام «نوآوران حیات پاک» با شعار «تولید غذای سالم» تاسیس کردیم و امروز 98 درصد سهام این شرکت متعلق به شرکت شباهنگ است.

علت جدا کردن این شرکت صرفا داشتن شرکتی است که به طور تخصصی در بخش کشاورزی فعالیت کند تا شرکت شباهنگ متمرکز بر بخش‌های دیگری شود. یکی از اهداف این شرکت اینست که ما در آینده از کودهای شیمیایی استفاده نکنیم و به جای آن از کودهای ارگانیک بهره ببریم. اولین آزمایش کودهای ارگانیک در شهرستان شهریار در سال 1386 شرکت شباهنگ انجام داد که تا به امروز جایی انجام نداده است. ابتدا کشاورزان برای اجرای این آزمایش مقاومت می‌کردند.

برای مثال در یکی از روستاهای ما به اسم بابا سلمان بیشترین استفاده از سم سوپرفسفات بوده و آن خاک نیز بیشترین فسفات را داشت. این شرایط عملا ریشه درخت را می‌خشکاند و ما به دوستان گفتیم به جای استفاده از این کود از کود دیگری استفاده کنند تا آسیب کمتری به کشاورزی وارد شود. کشاورزان به دلیل سرمایه اجتماعی که شرکت شباهنگ دارد، قبول کردند. اکنون ما در آن روستا تولیدکننده شهرستانی، استانی و کشوری را داریم.

برای مثال آقای خواجه نصیری، نصیری، کلهر و صالحی کشاورزان استانی و کشوری شلیل و هلو هستند. امروزه تعداد زیادی از افراد آن‌جا مشغول کار هستند و کارگاه‌های سبدسازی، کارتون‌سازی، و ... تشکیل داده است. اگر ما با برنامه پیش برویم، تولیدات کشاورزی با برکت است. الان به مرحله‌ای رسیدیم که از کود شیمیایی استفاده نمی‌کنیم و به جای آن از کود ارگانیک استفاده می‌کنیم.

واحدهای اداری نیازمند تخصیص افراد است

تعاون کلمه‌ای الهی است؛ چون مشورت و همفکری انسان‌ها را نجات می‌دهد. بیشترین مصرف کود شیمیایی در جهان به ایران اختصاص دارد و کشاورزان ما علاقه شدیدی دارند تا از کود اوره که کودی شیمیایی است، استفاده کنند. این کودها 70 درصد نیترات تولید می‌کند و نیترات یکی از عوامل شکل‌گیری سلول‌های سرطانی است. همکاران ما با شرکت‌های دانش‌بنیان صحبت کردند تا بتوانند این کود را در قالب «ژلاتین کود» تولید کنند و این نوع کود را در ماده‌هایی به جای ژلاتین جا بزنند که می‌تواند نیترات را جذب کند و صددرصد مواد مغذی را به خاک برساند.

در بخش کشاورزی شرکت شباهنگ وظیفه دارد تا کالاهای اساسی را به موقع و با قیمت مناسب به دست مردم برساند. ما 17 فروشگاه زنجیره‌ای در روستاها داریم. علوه بر آن، انباری بزرگ در مرکز با سرپناه ساخته‌ایم که مواد پروتئینی و گوشتی را در آنجا نگه می‌داریم و...

بخشی از فعالیت‌های شرکت، واحدهای اعتباری است. واحدهای اعتباری منابع مالی اعضا را جمع آوری می‌کند و در همین راستا به اعضا اعتبار تخصیص می‌دهد. مثلا اگر یک موتور آب دچار سقوط و خرابی شود نزدیک به پانصد میلیون تا یک میلیارد تومان هزینه دارد. هیچ موتور داری این مبلغ را برای هزینه تعمیر ندارد اما ما از این منابع در چنین مواقعی استفاده می‌کنیم و ظرف 24 ساعت نیاز را تامین و خرابی را برطرف می‌کنیم.

برای موفقیت در تعاونی به ارزش‌ها پایبند باشید

فکر می‌کنید که چه عواملی باعث موفقیت یک تعاونی موفق می‌شود؟

اگر یک تعاونی بخواهد تشکیل شود، در گام نخست باید هدف تعیین شود. با چه هدفی می‌خواهیم تعاونی را تاسیس کنیم؟ دوم برای رسیدن به آن هدف ارزش‌هایی تعریف شود و نباید از آن ارزش‌ها عدول کرد. باید آن ارزش‌ها خط قرمز اعضا باشد. در بدترین شرایط ممکن باید ارزش‌ها را حفظ کرد تا بتوان به هدف تعاونی رسید.

در گام سوم برای تاسیس یک تعاونی نیاز به مشارکت حداکثری اعضا است و اعضا باید مشارکت کنند. تعاونی باید تمام تلاشش را بکند که از ظرفیت‌های داخلی خود استفاده کند و اگر به تخصصی نیاز دارد، برای رفع نیاز اول به افراد درون خودش مراجعه کند و اگر چنین افرادی را پیدا نکرد، به سراغ افراد دیگر برود.

مثلا ما در بخش بازرگانی این موضوع تجربه کرده‌ایم. به اعضای تعاونی گفتیم که اگر از فروشگاه‌های خودمان خرید داشته باشید، این کار شما منتج به چند مورد می‌شود؛ اول اینکه براساس قانون سود مازاد بازگشت، سود آن به خود شما بازمی‌گردد. دوم تامین مالی خوبی صورت می‌گیرد. سوم وقتی ما فروش بالایی داشته باشیم، از تولید حمایت کردیم. مشارکت اعضا برای تامین مالی تعاونی ها موثر است.

باید به مالیات ارزش افزوده توجه کرد

مسئله دیگری که برای موفقیت در تعاونی‌ها خیلی موثر است، این نکته است که اعضای تعاونی نباید فقط هدف سود خالص اقتصادی داشته باشند. تعاونی‌ها بنیادهای اقتصادی – اجتماعی هستند که با تشریک مساعی نیازهای اعضا را مرتفع می‌کنند. ما اینجا باید به حداقل سود قانع باشیم. برای مثال ما در شرکت شباهنگ شهریار حتی در بخش ورزشی زیان داریم. اما چون درآمد تالار زیاد است، این بخش را پوشش می‌دهد.اما این موضوع سود اجتماعی بالایی دارد.

انتقادی که داریم اینست که امروزه اگر کسی اعتیاد پیدا کند، دولت برای او هزینه درمان درنظر می‌گیرد. این موضوع این معنا را به ذهن می‌رساند که جوان اگر تو اعتیاد پیدا کنی، اگر بخواهی درمان شوی کمکت می‌کنم. ولی اگر جوانی علاقمند به ورزش بخواهد از امکانات ورزشی استفاده کند، باید مالیات بر ارزش افزوده بپردازد. چرا باید اینطور باشد؟ درحالیکه ورزش سلامت جامعه را تامین می‌کند.